'Zonder ingrijpen zal sepsis door vergrijzing vaker en dodelijker voorkomen'

• Sander Zurhake

  redacteur Gezondheidszorg

De wetenschappelijke organisaties van IC-artsen en interne geneeskunde pleiten bij het ministerie van Volksgezondheid om onderzoek naar sepsis meer prioriteit te geven.

Deze aandoening is volgens de artsen één van de dodelijkste in Nederland. Naar schatting overlijden er jaarlijks ongeveer 5000 mensen aan en de verwachting is dat dit aantal zal toenemen door de vergrijzing, omdat oudere mensen kwetsbaar zijn.

Want hoe gevaarlijk sepsis ook kan zijn, als de aandoening op tijd wordt gesignaleerd is die meestal makkelijk te behandelen met antibiotica en vochttoediening. "De gezondheidswinst kun je dus vooral bereiken door als arts, vaak de huisarts, sepsis sneller bij een patiënt te herkennen", zegt arts-onderzoeker Feike Loots.

Hij promoveerde vorig jaar op onderzoek naar sepsis in de huisartsenzorg. "Als die vroege herkenning lukt zal sepsis één van de aandoeningen zijn waarvan we het sterftecijfer nog wel beduidend kunnen verlagen."

Simpel is die herkenning niet, ook al is deze aandoening één van de oudste ziektebeelden. Zelfs Hippocrates, de Griekse arts die wordt beschouwd als grondlegger van de westerse geneeskunde, schreef er al over. Maar anno 2023 is er nog geen test voor, bijvoorbeeld via bloedprikken.

Kenmerkende vroege symptomen zoals koorts, koude rillingen en een verhoogde hartslag kunnen wijzen op andere, minder ernstige ziekten. Maar als het wél sepsis is kan een patiënt binnen 24 uur na de eerste symptomen overlijden.

Het aanleggen van een grote database met sepsisgevallen zou een belangrijke stap zijn om de aandoening, met behulp van kunstmatige intelligentie, sneller te herkennen, aldus de Utrechtse hoogleraar acute interne geneeskunde Karin Kaasjager.

"Want in die enorme hoeveelheid gevallen kunnen onderzoekers speuren naar patronen in symptomen die we nog niet kennen. En die kennis leidt hopelijk tot de juiste handvatten die in de praktijk zullen helpen met vroegtijdige herkenning."

Iwan van der Horst, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, ondersteunt dit pleidooi. "Sepsis komt over de volle breedte van de zorg voor. Het begint vaak bij de huisarts, maar je kan al snel op de IC belanden. Met deze patiënten wordt dus veel geschoven binnen het zorgsysteem. En daar wil het met overdrachten ook nog weleens misgaan. Dus we moeten voor sepsis een helder zorgpad formuleren."

Om deze ambities mogelijk te maken is het volgens de medici belangrijk dat het ministerie van Volksgezondheid sepsis tot prioriteit verheft. Dan kan ZonMw, de financieringsinstantie voor medisch onderzoek, subsidies vrijmaken maken voor onderzoek.

Maar volgens een woordvoerder van het ministerie kunnen onderzoekers voor subsidie goed terecht binnen het bestaande traject Infectieziektebestrijding. Sepsisonderzoeker Loots bevestigt dat hij zijn financiering ook zo binnen heeft gehaald. "Makkelijk is het echter niet. Als je grote stappen wil zetten in kennisopbouw is een op sepsis toegespitst programma het meest effectief."

"We missen een kans als sepsis wordt genegeerd. Hoe ouder je wordt, hoe groter het risico op sepsis bij een infectie. En de Nederlandse bevolking wordt nu in rap tempo ouder. Er zullen dan automatisch meer ernstig zieken zijn of mensen die overlijden, terwijl dat voor belangrijk deel onnodig is."

Uit eerder onderzoek in Nederland bleekt dat vier op de vijf Nederlanders niet weten wat sepsis is. Dat ligt anders in landen als het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, waar jarenlang grote publiekcampagnes in het straatbeeld waren te zien.

Een methode waarvan hoogleraar Kaasjager een groot voorstander is. "Als burgers doorvragen in het geval van sepsissymptomen worden hun artsen ook weer scherper." Ze denkt dat het levensreddende tijd zal opleveren.

Volgens de woordvoerder van het ministerie van VWS wordt de Britse campagne met interesse gevolgd. Vorig jaar is het idee ook besproken met het medische veld, maar VWS concludeerde toen dat de artsen juist verdeeld zijn over het nut ervan.

Die verschillen van inzicht komen ook naar voren bij een rondgang van de NOS. Spoedeisendehulpartsen vrezen dat alertheid onder het publiek vaker zal leiden tot loos alarm op de toch al overbelaste eerste hulp en sommige internisten delen die zorg.

"Het is de spagaat waarin we verkeren'', zegt Loots. Enerzijds wil men het aantal doden beperken door snel in te grijpen, anderzijds is er in de overbelaste zorg geen ruimte voor onnodige interventies.