Voormalig NAVO-chef De Hoop Scheffer: Poetin verstaat maar één taal, de taal van macht

Volgens De Hoop Scheffer heeft het er weliswaar alle schijn van dat de oorlog in de Donbas een langdurige gaat worden, maar hij is ervan overtuigd dat er vroeg of laat, zoals in iedere oorlog, een moment komt dat beide partijen 'argumenten hebben om de diplomatie een kans te geven'.

'Ik hoop overigens, als ik het woord diplomatie noem, dat ook tijdens deze verschrikkelijke oorlog - en ik verwijs even naar de grote Cuba-crisis van 1962 toen het ook heel erg spannend was - dat er achter de schermen wel diplomatie plaatsvindt.'

Lees ook | Oekraïne-oorlog kan volgens NAVO nog maanden of jaren duren

Praten voorkomt ramp

De oud-NAVO-chef zegt verheugd te zijn dat de Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin een gesprek had met Sergej Koezjoegetovitsj Sjojgoe, zijn Russische tegenvoeter. 'Kijk, dat zijn telefoongesprekken die niet diep inhoudelijk zijn, maar ze praten met elkaar.' De Hoop Scheffer verwijst weer naar de Cuba-crisis die uiteindelijk ook bezworen is door gesprekken en onderling vertrouwen tussen diplomaten en onderhandelaars. In zijn woorden hebben die de wereld behoed 'voor een ramp, wat een kernoorlog zou zijn geweest'.

Anticiperen

Gevraagd of hij denkt dat het Westen te weinig diplomatieke initiatieven entameert, zegt De Hoop Scheffer dat niet te weten. Wel doet hij een oproep aan de NAVO en de Europese Unie 'om niet pas te gaan beginnen met nadenken op een moment dat partijen zouden zeggen: wij vinden het moment gekomen om eens een keer aan een onderhandelingstafel te gaan zitten'.

'Ik hoop twee dingen: dat achter de schermen wel diplomatieke contacten zijn, maar komen ze vóór de schermen, dan moeten wij, het Westen, wel weten hoe we verder willen gaan. Eerst moeten we weten: hoe wil Zelenski verder? Hij is immers de president van Oekraïne. Wat is zijn bod? Hoe kijkt hij aan tegen de Krim? Hoe kijkt hij aan tegen een eventuele neutrale status van Oekraïne? Hoe kijkt hij aan tegen Donbas en hoe kijken wij daar tegenaan?'

Tegengestelde geluiden

De Hoop Scheffer motiveert zijn oproep omdat hij tegengestelde geluiden uit de verschillende westerse hoofdsteden hoort. 'Ik doe die oproep omdat (...) in Washington en in Londen ook van tijd tot tijd geluiden klinken die wat anders zijn dan wat ik bijvoorbeeld in Duitsland en Frankrijk hoor. We moeten niet hebben dat het Westen uiteindelijk pas begint met nadenken over deze kwesties op het moment dat er vóór de schermen diplomatie plaatsvindt'.

Gevraagd naar de nadelen van een diplomatie voor de bühne, antwoordt De Hoop Scheffer dat 'zodra je voor de schermen komt en in de publiciteit, dan gaat iedereen zich politiek ingraven. Mijn lijn zou meer zijn om diplomatie te bedrijven, ministers van Buitenlandse Zaken in het kader van de NAVO, in het kader van de EU, waar dan ook, om deze vraagstukken te bespreken, achter de schermen.'

Lees ook | Voormalig NAVO-chef De Hoop Scheffer: 'Oorlog Oekraïne is Europa's eigen 9/11-moment'

Harde Britse taal

De Hoop Scheffer uit zijn ongenoegen over de harde taal die bijvoorbeeld de Britse Buitenlandminister Liz Truss uitslaat. Die acht de oud-NAVO-chef contraproductief. Truss deed eerder uitspraken in de geest van 'niet te zullen stoppen met de oorlog totdat de laatste Rus voorbij de Oekraïense landsgrenzen is teruggedreven' of het 'voor de lange termijn verzwakken van Rusland'. Ook het spreken in termen van 'regime change' vindt De Hoop Scheffer niet verstandig.

'Er zijn allerlei al dan niet versluierde uitspraken gedaan, uit ervaring weet ik dat Poetin één taal verstaat en dat is de taal van de macht. Maar dat moet je niet publiek doen, we moeten voorkomen in een politieke situatie te belanden die we met de Irak-oorlog in 2003 hadden, namelijk dat de VS en het Verenigd Koninkrijk een veel steviger lijn willen volgen dan Berlijn en Parijs, de twee leidende hoofdsteden in Europa en in de Europese Unie'.

Patstelling

De Hoop Scheffer denkt overigens geenszins dat Poetin, in weerwil van de soms voor Rusland positieve frontberichten, aan de winnende hand is. In plaats daarvan hij op de waaier aan onbedoelde neveneffecten van Poetins onbesuisde invasie van Oekraïne: 'Kijk wat er is gebeurd qua solidariteit binnen de NAVO, binnen de EU, het potentiële lidmaatschap van Finland en Zweden, een NAVO die zijn oostgrens aanzienlijk versterkt, Amerika dat nu tienduizenden militairen in Europa heeft. Ik denk niet dat dat deel uitmaakte van zijn begincalculatie toen hij besloot om de Oekraïne binnen te vallen.'

In Oekraïne lijkt de strijd nu te verzanden in een patstelling. Daarover is De Hoop Scheffer stellig: 'Poetin is niet aan de winnende hand'. Evenmin twijfelt de oud-secretaris-generaal aan de legitimiteit van wat hij een 'vreselijke oorlog' noemt. 'Je kunt denken dat deze patstelling enorm veel Oekraïners het leven kost, maar ik vind dat Oekraïne, indien Oekraïne dat wenst, het recht heeft op zelfverdediging. En dat wij ook internationaal-rechterlijk het volste recht hebben om Oekraïne te ondersteunen waar wij kunnen in dat recht op zelfverdediging. Dat staat in artikel 51 van het Handvest van de VN'.

Beluister hier het volledige gesprek met Jaap de Hoop Scheffer

Tijd

Gevraagd of het tijdsaspect in het voordeel werkt van Zelenski of juist van Poetin, antwoordt De Hoop Scheffer dat dat moeilijk te zeggen is. 'De oorlog in Donbas heeft met een dermate hoge intensiteit dat 'ie niet lang kan voortduren, je kunt niet maanden zo oorlog voeren. Er komt een moment dat die intensiteit afneemt en dat het een loopgravenoorlog wordt. Maar er zal ooit een moment komen - ook in deze oorlog - dat de diplomatie het zal overnemen van het geweer. Wanneer is onvoorspelbaar, dat zal niet op korte termijn het geval zijn, maar op zeker moment komt er in ieder conflict en in iedere oorlog een moment dat beide partijen een argument hebben om de diplomatie eens een kans te geven'.

Volg de ontwikkelingen in Oekraïne hier in ons liveblog