N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Het door integriteitskwesties geplaagde D66 heeft er in Brussel een nieuwe kwestie bij. Ditmaal gaat het om Europarlementariër Samira Rafaela (33). Drie voormalige medewerkers dienden klachten tegen haar in omdat zij zich als werkgever schuldig zou hebben gemaakt aan onder meer machtsmisbruik. De Commissie integriteitsonderzoeken van D66 verklaarde die klachten gegrond, blijkt uit vertrouwelijke stukken die zijn ingezien door NRC.
De commissie schrijft dat het gaat om: „intimidatie, machtsmisbruik, pestgedrag en bedreiging”. Dat zou hebben geleid tot een „onveilige werksituatie”. In een reactie zegt Rafaela zich „niet te herkennen” in de conclusies van het op 3 mei opgeleverde rapport. Tussen Rafaela en delegatieleider Sophie in ’t Veld (58) is een conflict ontstaan dat dusdanig is geëscaleerd dat Rafaela zich heeft teruggetrokken uit de samenwerking.
Zondag praten D66-partijleden over een eerdere kwestie, rond voormalig partijprominent Frans van Drimmelen die zich in de jaren 2015-2016 schuldig had gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag jegens een toenmalig medewerker van het partijbureau. Partijleider Sigrid Kaag en het partijbestuur gingen daarover onlangs diep door het stof.
Het bestuur wilde voor zondag nog niet bekendmaken dat er onderzoek naar Rafaela is gedaan. Meerdere betrokkenen hebben erop aangedrongen de conclusies juist wél voor zondag naar buiten te brengen en de klachten van de slachtoffers te erkennen. Ook In ’t Veld vindt dat de kwestie zondag in alle openheid met leden moet worden besproken. „Deze bijeenkomst gaat niet over de kwestie-Van Drimmelen. Het gaat over hoe mensen zich veilig kunnen voelen in de partij. Het bestuur zal duidelijk moeten maken hoe het met signalen van onveiligheid omgaat.”
Bij de meeste delegaties is er sprake van afstemming en steun voor elkaar. Bij D66 niet
Rafaela vindt dat het onderzoek naar haar niet goed is uitgevoerd. Volgens haar heeft de commissie bewijsstukken niet willen inzien en laten meewegen. Evenmin zijn getuigen gehoord. Rafaela zegt in een reactie dat zij een advocaat in de arm heeft genomen, „gezien de klachten en ook omdat ik bij het partijbestuur onvoldoende gehoor kreeg voor mijn visie op deze kwesties in een eerder stadium”.
Volgens bronnen heeft Rafaela de leden van de commissie, onder leiding van ex-lid van de Algemene Rekenkamer Francine Giskes, aansprakelijk gesteld voor de schade die zij verwacht te lijden. Ze zou hebben aangekondigd hen in een juridische procedure aan te willen klagen wegens smaad.
De Europese D66-delegatie heeft een verleden van lastige werkverhoudingen. Daarbij zou ook meespelen dat Sophie in ’t Veld al heel lang aan de touwtjes trekt in de delegatie. „Er is altijd wel gedoe met Sophie”, zegt een D66-lid die de partijtop goed kent. In ’t Veld is een oudgediende die al in 2004 in het Europarlement werd verkozen – ze zit nu in haar vierde termijn. Door mensen die haar kennen wordt ze omschreven als iemand die niet teveel concurrentie duldt en graag de controle houdt. Menig delegatielid voerde met haar een competentiestrijd over dossiers, over portefeuilles, over media-aandacht.
De voormalige Europarlementariër Matthijs van Miltenburg trad daar eind 2018 openlijk over naar buiten, nadat hij na zijn eerste termijn niet terugkeerde op de kandidatenlijst. „Het is betreurenswaardig dat de lijsttrekker niet in staat is om zich verbindend op te stellen en dat zij geen tegenspraak duldt.”
In ’t Veld kent de verhalen over haar reputatie, maar vindt die niet relevant voor het huidige conflict rond Samira Rafaela. „Er zijn vast mensen die mij een naar mens vinden. Is dat nou zo spannend? Laat men vertellen wanneer ik dan concreet een grens ben overgegaan? Zijn er formele klachten ingediend?”
De onenigheid tussen In ’t Veld en Rafaela begon in de zomer van 2019. Bij de verkiezing van mei dat jaar was de D66-delegatie teruggevallen van vier naar twee zetels. Bijgevolg moest ook de ondersteunende staf inkrimpen – een Europarlementariër heeft recht op vier vaste medewerkers. Terwijl Rafaela daarvoor zelf nieuwe mensen dacht te kunnen rekruteren, wilde In ’t Veld vasthouden aan een aantal zittende medewerkers. Pas na een paar maanden lukte het Rafaela om eigen mensen in dienst te nemen.
Volgens Rafaela zijn de klachten tegen haar niet los te zien „van de bredere arbeidsrelatie” die ze met de betrokken medewerkers had. Een van de klagers meldde zich eind vorig jaar bij het partijbestuur nadat haar contract niet was verlengd door Rafaela. Die melding werd niet ontvankelijk verklaard, omdat het om een arbeidsconflict tussen werkgever en werknemer zou gaan.
De melder heeft zich vervolgens gewend tot de recent opgerichte Commissie integriteitsvraagstukken. Die werd opgericht in het voorjaar van 2021, nadat Bureau Integriteit BING naar aanleiding van de kwestie-Van Drimmelen onderzoek had gedaan naar onder meer de meldingsstructuur in de partij. De melder heeft na het indienen van haar eigen klacht andere voormalig medewerkers opgezocht en ze gewezen op de mogelijkheid om zich bij de commissie te melden. Twee daarvan maakten daar gebruik van.
In het protocol van de commissie staat dat leden van D66 of niet-leden die hun lidmaatschap niet langer dan twee jaar geleden hebben opgezegd een klacht in kunnen dienen. Niet alle voormalig medewerkers van wie een klacht in behandeling is genomen zijn echter (oud-)partijlid. Op verzoek van partijvoorzitter Everhardt is besloten ook de klacht van een niet-lid door de commissie te laten onderzoeken. Het partijbestuur zegt desgevraagd niet inhoudelijk in te kunnen gaan op de werkwijze en procedures.
In de campagne voor de Europese verkiezingen werd Rafaela nog gesteund door lijsttrekker In ’t Veld – ze werd als nummer 3 op de lijst met zo’n 32.500 voorkeursstemmen verkozen. Door andere veteranen uit de partij voelde Rafaela zich juist tegengewerkt. In een interne brief hadden prominente partijleden als oud-minister Laurens Jan Brinkhorst en partijadviseur Carla Pauw leden opgeroepen om bij interne verkiezing voor de kandidatenlijst niet op Rafaela te stemmen maar op Felix Klos, de huidige woordvoerder van partijleider Kaag.
In ’t Veld en Rafaela kregen kort na hun beëdiging in juli 2019 een slechte verstandhouding. Herhaaldelijk is er door beiden bij het partijbestuur aan de bel getrokken over de onwerkbare relatie. Dat bestuur heeft tot minstens vier keer toe geprobeerd door bemiddeling de verhouding tussen beide parlementsleden te verbeteren. In het najaar van 2019, nog geen half jaar na de verkiezingen voor het Europees Parlement, zijn er gesprekken gevoerd onder begeleiding van topdiplomaat Tom de Bruijn en lokaal campagnemanager Richard Krabbendam – de laatste zit inmiddels in de staf van Rafaela.
Volgens betrokkenen leidden die gesprekken tot niets. Het conflict escaleerde daarna alleen maar meer en liep in het voorjaar van 2020 zo hoog op dat Rafaela zich terugtrok uit de samenwerking. Vanaf dat moment voeren de twee niet meer gezamenlijk het woord, worden afzonderlijk van elkaar spreektijden aangevraagd en stemden de twee ieder voor zich. In ’t Veld en Rafaela spreken elkaar nauwelijks meer.
De twee zitten nog wel bij de gezamenlijke vergaderingen van Renew Europe, de grote liberale fractie in het Europarlement – met ruim honderd leden. Bij andere deelnemers aan dat fractieoverleg valt op dat In ’t Veld en Rafaela geen team vormen. „Bij de meeste delegaties is er sprake van afstemming en steun voor elkaar”, zegt een stafmedewerker van Renew Europe. „Bij D66 niet. In ’t Veld en Rafaela zie je vooral alléén opereren.”
In het voorjaar van 2021, vlak na de verkiezingen voor de Tweede Kamer, deed Stientje van Veldhoven, oud-Kamerlid en staatssecretaris in het kabinet Rutte III, een lijmpoging in opdracht van het partijbestuur. Na drie gesprekken liep ook dat op niets uit.
Vorige week heeft Rafaela partijvoorzitter Victor Everhardt laten weten dat ze uit de partij wil stappen omdat ze zich onvoldoende gesteund voelt. Vooralsnog heeft ze daar geen gevolg aan gegeven.
Over (het gebrek aan) handelen door het partijbestuur bestaat bij alle betrokkenen onvrede. Het bestuur, sinds november onder leiding van Everhardt, zou ondanks aanhoudende signalen over problemen bij de D66-delegatie in het Europarlement niet doortastend hebben ingegrepen.
Zondag zal het partijbestuur zich hierover moeten verantwoorden voor een zaal met ruim 250 kritische D66-leden. Een woordvoerder van de partij zegt dat de signalen „de onmiddellijke en intensieve aandacht” van het bestuur hadden en er de afgelopen jaren meerdere gesprekken zijn gevoerd met de Europese delegatie „ten behoeve van een zo goed mogelijke samenwerking”. De kwestie in Brussel voegt zich bij een lijst met misstanden waarin een deel van de leden bewijs ziet dat het slecht gesteld is met de partijcultuur aan de top.
M.m.v. Mark Lievisse Adriaanse
