Politietop ziet documentaire als ‘kantelpunt’ in de aanpak van racisme binnen de politie

De Blauwe Familie Tijdens een voorvertoning van de documentaire De Blauwe Familie, over racisme en discriminatie binnen de politie, maakte verdriet plaats voor verontwaardiging.

Het gebeurde afgelopen vrijdagavond, na afloop van de besloten voorvertoning van de documentaire De Blauwe Familie (KRO-NCRV), in de bioscoopzaal van een hotel in Badhoevedorp. Snoepend van een bakje popcorn hadden de genodigden – veel politieagenten met een migratieachtergrond, advocaten, vakbondsmensen en vertegenwoordigers van allerlei belangenorganisaties – een uur lang zitten kijken naar een zestal agenten die openhartig vertellen dat ze als gevolg van aanhoudend racisme van collega’s bijna allemaal besloten hebben de organisatie vaarwel te zeggen. Ze zijn de politie zat.

In de zaal hoorde je mensen slikken en snikken. Na afloop maakte het verdriet al snel plaats voor verontwaardiging. Hoe is het in vredesnaam mogelijk dat agenten zo getraumatiseerd raken in de ruim 65.000 leden tellende geüniformeerde familie? Het publiek eiste luidkeels opheldering van de eveneens aanwezige politietop.

Plaatsvervangend korpschef en hoogst verantwoordelijke voor het diversiteitsbeleid (‘Politie voor Iedereen’), Liesbeth Huyzer, werd naar voren geroepen. „Het doet me pijn om te zien hoe we met elkaar omgaan”, zei ze bedeesd. „Ik voel onvermogen want ik zou graag elke politiecollega de bescherming willen bieden die ze nodig hebben om dit mooie en belangrijke vak uit te oefenen. Ik faal.” Ze beloofde te blijven strijden „voor een discriminatieloze organisatie”. De politieleiding is er zich volgens haar van bewust dat ze dan wel „veel beter” de norm moet stellen dat discriminatie niet mag, en die handhaven.

Eerder die middag had ze met haar hoogste baas Henk van Essen op het Haagse hoofdkantoor van de politie ook al een voorvertoning bijgewoond van De Blauwe Familie, samen met de hoofdrolspelers uit de film. „Zeer indringend en aangrijpend”, noemt de korpschef de documentaire desgevraagd. Hij had de agenten vrijdag geprezen voor hun lef en openhartigheid en een opvallende toezegging gedaan. Voor het uit de school klappen over racisme binnen de politie, in het geheim en zonder toestemming van de afdeling politievoorlichting, hoeven de agenten geen rechtspositionele repercussies te verwachten.

Lees ook de tv-recensie: Documentaire ‘De blauwe familie’ over racisme bij de politie zal ongetwijfeld een staartje krijgen

Een opvallende belofte binnen de organisatie waar klokkenluiders nogal eens het loodje leggen. „Wie praat, die gaat”, is volgens de voorzitter van de Nederlandse Politievakbond (NPB) Jan Struijs immers doorgaans het adagium. Struijs zegt nooit eerder van agenten zo veel reacties te hebben ontvangen als op deze documentaire. „Het verdriet en het ongenoegen onder agenten over ongelijke behandeling is groter en intenser dan ik ooit voor mogelijk hield”, zegt Struijs. Hij roept op tot het instellen van een ‘waarheidscommissie’ die discriminatie bij de politie in kaart gaat brengen. „Er mag gewoon geen plek meer zijn voor racisme in de organisatie. Punt.”

Martin Sitalsing, politiebaas van Midden-Nederland en de enige Nederlandse hoofdcommissaris met een migratieachtergrond, zegt dat hij het deze week opgelaaide debat ziet als „een kantelmoment”. Racisme binnen de politie is volgens hem „een structureel probleem”. De discussie die nu ontstaat moet volgens Sitalsing benut worden. „Nu moeten we duidelijk maken dat voor racisten definitief geen plaats meer is bij de politie.”

Het is ook het verlangen van Dionne Abdoelhafiezkhan, initiatiefnemer van Controle Alt Delete (CAD). Deze onafhankelijke organisatie die zich naar eigen zeggen inzet voor „eerlijke en effectieve wetshandhaving en strijdt tegen etnisch profileren en buitenproportioneel geweld” heeft het initiatief genomen tot het maken van de documentaire die uiteindelijk door Maria Mok en Meral Uslu is vervaardigd. Volgens Abdoelhafiezkhan is er sprake van „een historische gebeurtenis die hopelijk de benodigde revolutionaire cultuuromslag bij de politie veroorzaakt”.

Het CAD en de vier politievakbonden hebben na de vertoning van de documentaire een letter of intent overhandigd aan de korpsleiding. Ze schrijven dat het schort aan „daadkrachtig inclusief leiderschap” waardoor „misstanden in stand worden gehouden”. Ze vragen „extra inspanningen om de veiligheid van alle collega’s in het korps te waarborgen”.

De vakbonden zeggen toe een expertisecentrum voor racisme en discriminatie in het leven te roepen. De korpsleiding wordt gevraagd voor een periode van minimaal vijf jaar „voldoende capaciteit en budget” vrij te maken voor antidiscriminatiebeleid.

Lees ook: Tweede Kamer stelt politietop onder curatele

De politietop zal het komende jaar overigens ook nadrukkelijk door het parlement in de gaten worden gehouden. In de Tweede Kamer werd dinsdagmiddag met overgrote meerderheid een motie aangenomen waarin wordt uitgesproken dat de korpsleiding onder verscherpt, extern toezicht zal worden gesteld van de commissie-Schneiders. Door meer controle moet er een einde komen „aan de onveilige werksituatie bij de Landelijke Eenheid” waar de afgelopen twee jaar drie agenten zelfmoord pleegden. Ook zij klaagden over uitsluiting.