Door Thijs Rösken
Hollandse aardappelen waar friet van wordt gesneden, zijn in anderhalf jaar tijd in prijs verdubbeld naar ongeveer 30 euro per 100 kilo. Prijzen stijgen door de droge zomer en een stijgende vraag. Dat leidt tot hogere prijzen voor friet van de snackbar of uit eigen frituurpan. En dat terwijl verkopers de dure pieper niet eens volledig doorberekenen.
Frietaardappelen zijn sinds de oogst in de nazomer flink in prijs gestegen. Ze worden bij boeren ingekocht voor ongeveer 30 euro per 100 kilo, dus 30 cent per kilo, een historisch hoge prijs. In 2021 was dat nog 10 à 15 euro voor 100 kilo.
Die aardappelen stegen in prijs vanwege de droge zomer. "Vooral in Duitsland, België en Frankrijk leidde die tot matige oogsten. De aardappeloogst in Nederland was nog best goed. Vanuit omliggende landen komt hierdoor extra vraag naar Nederlandse aardappelen", zegt Bas Janssens, onderzoeker van Wageningen University & Research. Uit recente cijfers blijkt dat de aardappelexport in het afgelopen half jaar met een derde is toegenomen.
Verder hebben telers ook te maken met hogere energiekosten, omdat die aardappelen gekoeld moeten worden, zegt de onderzoeker. Janssens ziet die hogere aardappelprijzen niet alleen bij 'frietgeschikte aardappelen'. "De meeste rassen worden flink duurder. Dus ook de stamppot ontkomt hier niet aan."
Teler Philip Kroes van Farmcoaching, die onder meer aan fastfoodketen Five Guys levert, herkent de hogere prijzen. "Die hogere prijzen komen ergens vandaan. Zo zijn energiekosten vier of vijf keer over de kop gegaan, zijn prijzen van diesel anderhalf keer hoger en is de kunstmest drie keer duurder. En onze topaardappelen uit de Flevopolder zijn gewoon erg gewild", zegt Kroes enthousiast.
Frietfabrikanten als Aviko en Farm Frites zien ook hogere inkoopprijzen. Zij hebben hiernaast ook te maken met hoge kosten van transport, olie, verpakkingen en energie. De consument gaat dat langzaam maar zeker ook merken, verwacht onderzoeker Janssens.
Zak friet werd 'maar' 20 procent duurder
Snackbars en cafetaria's worstelen met die hogere prijzen. Frans van Rooij van frituurdersvereniging ProFri rekent voor dat frituurders inmiddels algauw 17 euro kwijt zijn voor 10 kilo voorgebakken friet. "Dat was enige tijd geleden nog 10 euro. Het gaat richting een verdubbeling."
Naast de duurdere friet zagen ze de energiekosten omhoog schieten en werd de olie om in te bakken duurder door de oorlog in Oekraïne. Uit vrees voor wegblijvende klanten worden prijzen bij de friettent maar beperkt verhoogd, zegt Van Rooij.
Volgens Van Rooij steeg de prijs van een bakje friet 'maar' met 20 procent naar ongeveer 2,50 euro. "Eigenlijk moeten ze harder omhoog, maar ondernemers zijn voorzichtig met prijsverhogingen. Alleen cafetaria's of snackbars die veel vaste klanten hebben, durven het aan om een euro extra te vragen voor een frietje."
Frietverkopers zaten al in lastig parket
Naast de hogere kosten worstelen frietverkopers en snackbarhouders ook nog met schulden die zijn opgebouwd in coronatijd, zegt De Rooij. Klanten bleven weg en de coronasteun dekte niet alles. Wat het voor ondernemers extra moeilijk maakt, is dat consumentengedrag is veranderd in de afgelopen decennia.
"Waar je twintig jaar geleden óf luxe uit eten ging óf naar de snackbar en Chinees ging, hebben consumenten nu veel meer opties voor een makkelijke maaltijd." Wel heeft De Rooij de hoop dat cafetaria's en snackbars voor besparende consumenten een voordelig alternatief kunnen bieden voor een restaurant.
Aardappel kan nóg duurder worden
Mogelijk worden aardappelen en friet in de komende maanden nog prijziger. "Die prijzen van aardappelen die nu opgeslagen liggen na afgelopen oogstseizoen kunnen nog verder stijgen. Totdat komende zomer weer een nieuwe lichting komt. Of de prijsstijging dan doorzet, is afhankelijk van hoe droog of nat dit jaargetijde zal zijn", zegt Janssens.
Teler Kroes vindt dat de industrie, supermarkten en frietverkopers niet bang moeten zijn om die hogere kosten door te berekenen. "Dat hoort erbij. Voedsel was voorheen ook wel erg goedkoop."
