Meer illegale streams en downloads: 'Een abonnement op álles is onbetaalbaar'

Tussen 2017 en 2020 daalde het aantal internetgebruikers dat van illegaal gekopieerde bestanden gebruikmaakte. Maar na de coronaperiode zijn mensen weer vaker geneigd om illegale streams en downloads te zoeken.

De stijging in heel Europa komt neer op 3,3 procent. Dat lijkt weinig, maar Stichting BREIN-voorzitter Tim Kuik is er niet blij mee. "We spannen ons in zodat het omlaaggaat", zegt hij. "Dus als het stijgt is dat geen goed nieuws."

Van alle illegaal gekopieerde bestanden ging het in bijna de helft van de gevallen om tv-programma's. In 28 procent van de gevallen ging het om publicaties, waarbij vooral Japanse mangastripboeken aan populariteit wonnen, gevolgd door luisterboeken en e-boeken. Daarna volgden films (11 procent), software (7 procent) en muziek (6 procent).

In ons land zijn illegale IPTV-abonnementen de grootste vorm van piraterij, zegt Kuik. Dat zijn boxen die aan een televisie gekoppeld worden. Je betaalt dan nog geen 10 euro per maand om toegang te krijgen tot honderden tv-zenders en streamingdiensten.

Verhoudingsgewijs ging het in Nederland de laatste jaren iets beter volgens Kuik. "Maar het is alsnog vrij slecht, als je bedenkt dat er nog altijd zo'n miljoen gebruikers zijn van illegaal IPTV-aanbod."

Hoogleraar Mediastudies Mark Deuze denkt dat mensen alternatieven zoeken omdat er steeds meer streamingdiensten bij komen. "Het is onbetaalbaar om een abonnement op allerlei diensten te nemen", zegt hij. Daarbij helpt het volgens de hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam ook niet dat het aanbod op de diensten steeds verandert. "Mensen willen controle over hun entertainment."

Maar Kuik noemt het een kwestie van kiezen. "Er is meer dan je kunt bekijken", zegt hij. "Bij auto's is er ook veel keuze, maar op een gegeven moment moet je een knoop doorhakken. Je bekijkt welke dienst het best aansluit bij jouw smaak en kiest voor het beste aanbod. Je kan elke maand een dienst opzeggen en een andere nemen."

Alleen is de mens zo niet geprogrammeerd, betoogt Deuze. "Lineaire televisie heeft ons geleerd dat we op gezette tijden klaar moeten zitten voor bepaalde programma's", zegt hij.

"Door streaming is dat veranderd: we moeten alles kunnen zien wanneer we willen. Als je de ene dag iets op de ene dienst wil zien en de volgende dag iets op een andere dienst, is dat niet te betalen. Maar mensen willen niet meer terug naar de oude manier van tv kijken en gaan op zoek naar een andere manier."

Dat geeft mensen niet het recht om zomaar te betalen voor illegale diensten. Door een abonnement te nemen op een illegale IPTV-dienst betaal je volgens Kuik mee aan een vorm van georganiseerde criminaliteit.

Illegale IPTV-diensten liggen daarom onder het vergrootglas van autoriteiten. In mei van dit jaar werden in Den Helder vier personen aangehouden die zo'n dienst runden. Voor een tientje per maand kregen abonnees toegang tot tienduizend tv-zenders. Na de actie waren honderdduizenden abonnees in één klap hun illegale toegang en geld kwijt.

Overigens denkt Deuze dat het legale aanbod over een paar jaar beter wordt voor de consument. "De situatie is nu gewoon te complex", vindt hij. "Al die verschillende diensten die er nu zijn, zullen geen stand houden. Over drie of vier jaar zijn er veel weer verdwenen. Er blijven er dan maar een paar over en die zullen dan het aanbod van de verdwenen diensten aankopen."