Lightyear liep vast in groeispurt

Auto-industrie Lightyear, de start-up voor zonneauto’s, is failliet. Er werkten veel mensen van buiten de EU. Hun verblijfsstatus is nu zeer onduidelijk.

Het stond op woensdag 30 november 2022 groot op de muren in autofabriek Valmet in Finland. ‘Impact has started’: impact is begonnen. Daar vierde Lightyear, een Helmondse start-up die auto’s met zonnepanelen maakt, de start van de productie van het eerste model.

Tijdens de ochtend gaven techneuten van het bedrijf rondleidingen langs de geavanceerde, zelf ontworpen auto-onderdelen en speechte de Nederlandse ambassadeur in Finland vol lof over het techbedrijf. Hoe het ze toch maar mooi gelukt was een auto in productie te nemen, terwijl iedereen zei dat het niet kon. En hoe Lightyear ging helpen de wereld te vergroenen.

Maar afgelopen donderdag, amper twee maanden later, is Atlas Technologies, het operationele dochterbedrijf van Lightyear, failliet verklaard door de rechtbank in Den Bosch. Het bedrijfsonderdeel was in de praktijk het hart van Lightyear: bijna alle 650 werknemers werkten hier. Het binnenhalen van nieuwe financieringen was niet gelukt, terwijl de kosten van het bedrijf de laatste maanden enorm waren opgelopen.

Met het faillissement, waarbij het personeel op straat komt te staan, komt een voorlopig einde aan een van Nederlands bekendste start-ups. Een doorstart of overname is in theorie nog mogelijk, hoewel veel personeel al elders een baan zoekt.

Jarenlang volgden investeerders, politici en pers het bedrijf met veel interesse. Had Nederland een nieuwe Tesla voortgebracht? Toch waren er achter de schermen al twijfels over de gevoerde strategie, zo blijkt uit gesprekken met partijen, waaronder een investeerder, die het bedrijf snel hielpen opbouwen. Lightyear zelf laat weten dat het sinds het faillissement voor elk commentaar verwijst naar de curator.

Op carrièrewebsite LinkedIn begonnen de posts al op donderdagavond binnen te stromen: softwarekenners, autobouwexperts en communicatiestrategen die nieuw werk zoeken. Onder hen veel mensen die nog geen twee maanden terug in Finland trots de fabriek hadden laten zien. Velen werken pas een paar maanden bij Lightyear. Soms zijn ze van de andere kant van de wereld naar Nederland verhuisd.

Het diverse, grote personeelsbestand is iets van het afgelopen jaar – en een van de redenen dat het bedrijf uiteindelijk in de financiële problemen komt. Lightyear is in 2016 opgericht na een studentenproject van de TU Eindhoven. Het idee: kan je een elektrische auto uitrusten met zonnedaken, waardoor die zichzelf deels kan opladen – zelfs tijdens het rijden?

Over de jaren groeit Lightyear uit tot een bekend bedrijf met een tot de verbeelding sprekende missie. De charismatische topman, dertiger Lex Hoefsloot, wordt regelmatig vergeleken met Tesla-pionier Elon Musk. Dat gebeurt bijvoorbeeld door Twan Huys, als Hoefsloot te gast is in het tv-programma College Tour.

Een nieuwe auto op de markt brengen geldt als extreem complex, en veel auto-start-ups hebben het er de afgelopen jaren moeilijk mee. Toch zijn er veel partijen die wat in Lightyear zien. Het bedrijf ontvangt over de jaren in totaal meer dan 200 miljoen euro aan investeringen: van bekende namen als oprichter van de Vegetarische Slager Jaap Korteweg, of de Noord-Brabantse zakenman Rob van Gansewinkel, de zoon van afvalmagnaat Leo van Gansewinkel.

Vanaf begin 2022 groeit Lightyear plotseling erg snel. Voor de zomer haalt het bedrijf een investering van 25 miljoen euro op bij familieconcern SHV. Na de zomer volgt van deze partij nieuw geld, aangevuld door staatsinvesteringsfonds Invest-NL en de Brabantse en Limburgse investeringsmaatschappijen: in totaal 85 miljoen euro. Daarmee wil het bedrijf gaan opschalen, zegt het: de start-upfase ontgroeien en een zogenoemde scale-up worden.

Cruciaal daarvoor is het opstarten van productie, die in Finland bij autofabriek Valmet plaats moet vinden. Met een groot team van recruiters groeit het bedrijf uit tot ruim 650 mensen. Er komen in een paar maanden tijd kwaliteitmanagers, veiligheidsmanagers en autobouwers naar Lightyear. En ook een enorme ploeg softwarespecialisten, evenals mensen die zich al bezig zouden houden met autonoom rijden. Het nieuwe personeel komt volgens betrokkenen af op de missie en de frisse cultuur van het bedrijf, niet zozeer op het salaris: dat ligt lager dan bij andere bedrijven in de regio, zoals ASML. Al snel is het Helmondse kantoor te krap en wordt er veel uit huis gewerkt.

De snelle groei reflecteert het optimisme van de bedrijfstop. Het handjevol technisch geschoolde dertigers van het eerste uur gelooft volgens bronnen heilig in het concept van de zonneauto. Die is het meest efficiënte voertuig ooit gebouwd, elk onderdeel is zelf ontwikkeld. Ze willen ook per se de auto zelf in productie nemen, in plaats van bijvoorbeeld samenwerken met een bestaand merk. Dat zorgt voor enorm veel werkdruk.

Bij Lightyear is het idee dat het bedrijf nu eenmaal moet groeien om productie mogelijk te maken – ook als daarmee het geld snel op raakt. Er komt dan wel weer nieuw geld, is de hoop: topman Lex Hoefsloot vliegt de wereld rond op zoek naar investeerders, hij is vaak in het Midden-Oosten. Tegelijkertijd wil de top het gevoel van een klein bedrijf in stand houden. Hoefsloot hamert er lange tijd op dat hij met elke nieuwe werknemer een gesprek voert voordat deze in dienst treedt.

Lightyear is steeds meer een groot bedrijf dat zich gedraagt als de studentenstart-up die het ooit was. Ondertussen leidt de snelle groei bij sommige mensen tot twijfel en discussie, zo vertellen betrokkenen. Is het slim om het personeelsbestand zó snel te laten uitdijen? Gaat het niet te snel? Is het risico niet te groot en de jonge leiding wat onervaren? En zijn al deze functies echt nodig?

Extra riskant is dat er ook veel mensen van buiten de EU voor Lightyear komen werken, met verblijfsvergunningen verstrekt op basis van hun werk bij de start-up. Zij verhuizen om bij het bedrijf te werken: soms zijn ze nog maar net aan de slag als het faillissement zicht ontvouwt.

Het gaat in conservatieve schattingen van betrokkenen om tientallen mensen. Curator Reinoud van Oeijen spreekt van „schrijnende gevallen” . Van Oeijen houdt zich bezig met de vraag of zij ook door het UWV worden doorbetaald, zoals Nederlandse werknemers. Een relatief groot deel zou uit Turkije komen: daar bestaat een geavanceerde auto-industrie, start-up TOGG werkt er met overheidssteun aan een elektrisch model. Na het faillissement is het onzeker of zij, net als bijvoorbeeld bij Lightyear werkzame Indiërs en Zuid-Afrikanen, in Nederland mogen blijven.

Uiteindelijk komt er geen nieuwe financiering. Maar de opgestarte productie in Finland, plus de enorme personeelskosten, moeten wel betaald worden. Zo komt het dat Lightyear afgelopen maandag, na slechts een handvol auto’s te hebben gebouwd, uitstel van betaling moet aanvragen. Dat gebeurt een week nadat het bekend heeft gemaakt dat leasebedrijf Arval wel interesse heeft in een aangekondigd toekomstig, goedkoper Lightyear-model.

Een aantal opmerkelijke wisselingen in het hoge management van de afgelopen weken, bedoeld om de organisatie te professionaliseren, kunnen niks aan de situatie veranderen: er komt een ervaren financieel topman, voormalig bedrijfsadviseur Mark Bulsink, en een nieuwe operationeel directeur: Bernd Martens, ex-manager bij Audi. Beide stappen zouden genomen zijn omdat het bedrijf de laatste tijd inziet dat er meer kennis en kunde nodig is in het topmanagement.

In de dagen voor het uitstel van betaling is er nog koortsachtig overleg tussen de grote geldschieters van de laatste investeringsronde van afgelopen zomer: conglomeraat SHV en Invest-NL. Zij zouden ook nu nog in contact staan met Lightyear, maar over toekomstplannen is niks bekend. Curator Reinoud van Oeijen liet donderdag weten dat er zich een paar geïnteresseerden hebben gemeld, maar waarschuwde gelijk dat totaal onduidelijk is of hier iets serieus bij zit.

Lees ook deze reportage uit Finland, toen het bedrijf begon met prouceren: In Uusikaupunki wil Lightyear de ‘productie-hel’ van Tesla vermijden

Het hoofd PR van Lightyear, die de bijeenkomst in Finland aan elkaar praatte, meldde zich inmiddels ook op LinkedIn: ze vroeg haar netwerk tips te geven voor de honderden werknemers van Lightyear die nu thuis zitten.