N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Recensie Theater
Theater In de Dostojevski-bewerking The underground geeft acteur Sanne den Hartogh een meeslepende inkijk in het tobbende brein van een maatschappelijke verliezer. Helaas wordt de rauwheid van de monoloog volledig onschadelijk gemaakt door de kitscherige choreografieën van regisseur Guy Weizman.
In het intrigerende, woordeloze begin van The underground, de nieuwe voorstelling van NITE (het samenwerkingsverband tussen het Noord Nederlands Toneel, Club Guy & Roni, Asko|Schönberg en Slagwerk Den Haag), ontmoet het hoofdpersonage (Sanne den Hartogh) zijn dubbelganger (Bram de Laere). De twee mannen staan tegenover elkaar, zwijgend, in spiegelbeeld – hun bewegingen zijn exact synchroon. In een ongrijpbare clownsact gaan ze een duel met elkaar aan, dat telkens door de kinderlijk speelse De Laere onschadelijk wordt gemaakt.
Het is een schitterende manier om het ‘verdubbelde bewustzijn’ vorm te geven dat in de theatertekst van Rik van den Bos centraal staat. De schrijver baseerde zich op Aantekeningen uit het ondergrondse, Dostojevki’s duistere novelle over een man die zich volledig van de maatschappij heeft afgekeerd, en zich uit ressentiment tegenover rationaliteit, meritocratie en ordelijkheid overgeeft aan sadisme en nihilisme. De toneelbewerking heeft een veel lichtere toon dan het origineel, maar behoudt het vijandschap ten opzichte van een samenleving vol schone schijn en het-zeker-weten. In een opzwepende song bezingt Den Hartogh non-conformisme en zelfsabotage: ‘waar zijn toch die echte mensen / die nog in het donker staan / die niet passen in een format / soms ook naar de klote gaan.’
In die ene song komen alle elementen van het multidisciplinaire ensemble even naadloos samen, als een collectieve schreeuw tegen opgelegde collectiviteit. Hoe verder de voorstelling vordert, hoe oninteressanter de choreografie en beeldregie van Guy Weizman echter wordt. De voorstelling verzandt in een voorspelbaar ritme waarin ieder stuk tekst zo letterlijk mogelijk door het ensemble wordt becommentariëerd: als de tekst anekdotischer wordt spelen de dansers de scènes in restaurants en dansclubs na; als een gevoel van wanhoop en eenzaamheid centraal staat volgt er een choreografie waarin die emotie wordt verbeeld. Vooral danser Tatiana Matveeva is het slachtoffer van de illustratieve beeldregie: in plaats van tegenkleur te kunnen bieden aan het eenzijdige beeld dat de verteller ophangt van zijn love interest Lisa, blijft die ook in haar vertolking tot het archetype van de onbereikbare vrouw beperkt.
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2021/03/data68353646-620106.jpg)
Lees ook de recensie van een van de vorige voorstellingen van NITE Bovendien ondermijnt de groteske, exuberante regiestijl van Weizman de rauwheid van de monoloog. Het circusachtige ensemble heeft vooral een relativerende werking ten opzichte van de tirades en de eenzaamheid van het hoofdpersonage, wat zijn pijn en sluimerende gewelddadigheid onschadelijk maakt. Het culmineert in een sentimenteel en zalvend slot waarin Den Hartogh het publiek rechtstreeks oproept om hun duistere kant te omarmen. Zo wordt een nihilistische klassieker gereduceerd tot een ongevaarlijke crowdpleaser.
