de Volkskrant | Kunnen bankapps helpen om je uitgaven onder controle te krijgen?

Budgetteren en besparen kan zelden kwaad, zeker in tijden van torenhoge inflatie. Ook banken helpen hun klanten daar graag een handje bij: met een online 'inzicht' waarin alle uitgaven en inkomsten zijn gecategoriseerd, proberen onder meer ING, SNS, Bunq en de Rabobank hun klanten meer grip te geven op hun geldzaken.

Hoewel alle banken hun eigen draai geven aan de online huishoudboekjes − zo zien ING-klanten ook de CO2-voetafdruk van hun uitgavenpatroon terug en kunnen Bunq-gebruikers een uitgavelimiet instellen − werkt het principe hetzelfde. De inkomsten en uitgaven van klanten worden automatisch uitgesplitst in categorieën als verzorging, loon en vrije tijd. Zo zien gebruikers in een handomdraai waaraan ze (te veel) geld uitgeven. Het maken van betere geldkeuzes begint immers bij inzicht, stelt de Rabobank.

Om je geld onder controle te krijgen, moet je de uitgaven bijhouden. Zo klinkt ook het advies van budgetinstituut Nibud. Woordvoerder Gabriëlla Bettonville zal de laatste zijn die het belang van inzicht in geldzaken tegenspreekt. "Net als bij een dieet kun je makkelijker besparen als je weet wat er in- en uitgaat."

De geautomatiseerde overzichten van banken kunnen daarbij helpen, denkt Bettonville. Toch is daarmee het echte werk nog niet gedaan, want het gemak van de apps is volgens haar ook meteen de grootste valkuil. "Door de automatisering sta je niet bewust stil bij de uitgaven." Bij financieel psycholoog Anne Abbenes van Financial Psychology Institute Europe klinkt eenzelfde geluid. "Als je het zelf bijhoudt, verwerkt jouw brein ook daadwerkelijk alle informatie. Dat geeft meer controle."

De digitale overzichten zijn volgens beiden dan ook vooral een mooie aanvulling. Abbenes: "Als je wilt leren autorijden, kun je in de bijrijdersstoel gaan zitten. Maar je leert het pas als echt als je zelf achter het stuur kruipt."

Wie echt wil leren van de apps, zal ook zelf aan de slag moeten. Niet in de laatste plaats omdat er gemakkelijk fouten in het digitale overzicht kruipen. De meeste banken werken met een algoritme dat de uitgaven automatisch splitst, maar nog lang niet alle uitgaven worden juist herkend. Zo worden handmatige overboekingen aan de huurbaas niet vanzelf ingedeeld bij de vaste lasten. Ook betalingen aan een grote betalingsprovider als stichting Pay.nl vinden de apps vaak nog moeilijk te plaatsen.

Hoewel klanten uitgaven zelf kunnen herschikken om het algoritme te 'trainen', zijn de categorieën volgens financieel psycholoog Abbenes sowieso te breed. "Neem bijvoorbeeld boodschappen. Als je ziet dat je daar een paar honderd euro aan hebt uitgeven, weet je nog niet precies aan wat." Misschien heb je in plaats van eten bijvoorbeeld eenmalig een dure pannenset gekocht bij de Albert Heijn.

Abbenes adviseert daarom de overzichten van de bank vooral als signaal te gebruiken. Kijk aan welke categorie je op het eerste gezicht te veel uitgeeft en stippel zelf uit waar dat geld precies naartoe gaat. "Bewaar bijvoorbeeld een maand lang alle bonnetjes van de boodschappen en breng vervolgens in kaart op welke middelen je kunt besparen."

Er zijn ook andere (digitale) hulpmiddelen die daarbij kunnen helpen. Zo kun je bij Nibud een persoonlijk budgetadvies aanvragen of jouw uitgaven vergelijken met die van andere, vergelijkbare huishoudens. Bovendien bieden verschillende banken en werkgevers al een (gratis) geldcoach aan die kan helpen bij het budgetteren.

Weet wat je deelt. Hoewel gebruikers bij alle banken eerst toestemming moeten verlenen voor de bank hun transacties uitsplitst, zijn zorgen rondom privacy voorstelbaar. Onder welke categorie valt de aankoop van illegaal vuurwerk bijvoorbeeld? En krijg je straks niet opeens gerichte reclame voor jouw favoriete aankopen in de mail?

Als het aan de banken ligt, hoeven klanten zich niet druk te maken. ING en Rabobank laten weten dat de data alleen gebruikt worden voor deze dienst. De Rabobank benadrukt daarnaast dat zij betalingen van klanten altijd monitoren in het kader van de antiwitwaswetgeving(Wwft). Ook bij de andere banken hebben medewerkers die zich bezighouden met fraude-en terrorismebestrijding toegang tot klantdata op basis van die wet. "Maar de categorisering speelt bij dit onderzoek geen rol", meldt ING. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), die toezicht houdt bij de banken, meldt dat de verwerking van deze persoonsgegevens is toegestaan zolang klanten daarvoor toestemming verlenen.

Toch is voorzichtigheid geboden, stelt Simon Lelieveldt, zelfstandig adviseur en specialist in betalingsverkeer. "Privacy is echt nog een ondergeschoven kindje binnen het online betalingsverkeer. Zelfs als de klant toestemming verleent om de banktransacties uit te lezen, heeft de winkel of persoon die geld ontvangt of betaalt aan jou dat bijvoorbeeld nog niet gedaan."

De hulpmiddelen van banken zijn volgens Lelieveldt wel beter dan non-bancaire budgetapps als Buddy en Dyme. "Aangezien banken alle transacties sowieso al mogen monitoren." Bij de non-bancaire apps moeten klanten hun bankrekening koppelen, waardoor het bedrijf in kwestie toegang krijgt tot allerlei gegevens die normaal verborgen blijven. Wie gebruik wil maken van dergelijke apps doet er volgens Lelieveldt daarom goed aan om de voorwaarden en reviews te lezen, zodat je weet waarvoor je tekent. "Het zijn vooralsnog vooral leuke technische uitvindingen, maar echte budgethulp vraagt om maatwerk. Het is nog maar de vraag of het werkt en ondertussen deel je wel een hoop persoonsgegevens."

Wie wil besparen én zeker wil weten dat niemand meekijkt, is er gelukkig nog altijd het eeuwenoude huishoudboekje (of de spreadsheet). Een begroting maken is een goede eerste stap om meer grip te krijgen op je geldzaken, benadrukt Bettonville van het Nibud. "Maar dat kan natuurlijk ook gewoon in een schriftje."