BBB sorteert voor op formatie in provincies: ‘We willen het samen doen, maar het moet wel anders’

Reportage

Na de uitslagenavond BBB neemt zich voor om bij de onderhandelingen over provinciale coalities „met iedereen in gesprek” te gaan, maar wil ook „niks inleveren”. „Waar gaan zij concessies doen?” 

Taart is er niet op het partijkantoor van de BoerBurgerBeweging in Colmschate, Deventer. „Ben ik helemaal vergeten”, zegt partijleider Caroline van der Plas de dag na de grote overwinning bij de Provinciale Statenverkiezingen tegen een grote groep journalisten.

Er is wel een ‘boerenbrunch’ met karnemelk, eieren, spek, uitjes, tomaten en champignons. Die wordt ter plekke bereid door Van der Plas’ zoon Kyle. Heel mediageniek staat hij achter een bakplaatje vragen voor camera’s te beantwoorden.

Lees ook: Zege voor BBB zet de verhoudingen in Den Haag op hun kop, maar biedt het kabinet ook kansen

De bijeenkomst van het partijbestuur en de fractiemedewerkers straalt zo wat ontspannen huiselijkheid uit. Tegelijkertijd ligt vanaf vandaag de zware verantwoordelijkheid bij BBB om colleges in provincies te formeren, om de beloften aan de vele kiezers waar te maken.

De boodschap van BBB bij die onderhandelingen is dubbel. „Wij staan altijd met open vizier overal in. Dus we gaan met iedereen in gesprek”, zegt Van der Plas erover. Maar ze heeft vooraf wel breekpunten: halvering van de stikstuitstoot in 2030 moet van tafel, net als het gedwongen onteigenen van boeren.

„Ik ga niks inleveren”, zegt Van der Plas er een beetje geïrriteerd over. „Iedereen zegt maar de hele tijd: waar gaan jullie concessies doen? Ja, waar gaan zij concessies doen?”

Wat als partijen buiten BBB om coalities in provincies smeden? „Dat zou zeer onverstandig zijn”, zegt Van der Plas. „Niet voor ons, want wij gaan net zo makkelijk in de oppositie zitten. Maar je schoffeert zo echt gigantisch veel kiezers.”

Het is Forum voor Democratie in 2019 wel overkomen, die partij werd bijna overal buitengesloten. Maar BBB is eerder centrum-rechts, niet extreem-rechts, en zal in de formatie gemakkelijker aansluiting vinden bij andere partijen.

Makkelijk zal het bovendien niet worden om colleges zonder BBB te formeren. Dat dreigen kruimelcoalities te worden van meer dan vijf partijen. Een uitzondering is bijvoorbeeld Utrecht: daar is het nog de vraag of GroenLinks of BBB de grootste wordt. Beide partijen staan nu op zeven zetels. Een combinatie van GroenLinks, VVD, D66, CDA en de PvdA lijkt in Utrecht op een meerderheid uit te komen.

Lees ook: BBB is een partij voor het platteland en de boeren. Maar waar staat BBB nog meer voor?

Het probleem is eerder, zegt ambtelijk secretaris Henk Vermeer bij de boerenbrunch, dat BBB een stuk groter is geworden dan andere Statenfracties. „In veel provincies is er BBB, en dan een heel groot gat met de rest: soms een stuk of vijf, zes partijen met maar enkele zetels.”

Afgezien van Utrecht lijkt BBB overal de grootste partij te worden. De meeste afstand tot de andere partijen heeft BBB in Overijssel, Friesland en Drenthe. In Overijssel, de thuisprovincie van Caroline van der Plas, lijkt BBB 17 van de 47 zetels veroverd te hebben. De drie grootste partijen daarna zijn VVD, CDA en GroenLinks, elk met vier zetels. In Friesland staat BBB op 14 zetels, op afstand gevolgd door de PvdA (5), CDA (4) en FNP Fryslân (4). In Drenthe staat BBB met 17 zetels ver af van de VVD (4), PvdA (4) en het CDA (3).

Dat is natuurlijk leuk voor BBB, maar één dominante partij kan de politiek-bestuurlijke verhoudingen ook onder druk zetten, zegt Vermeer. Hij kent die situatie uit de gemeentepolitiek van Harderwijk, waar zijn partij Harderwijk Anders meer dan een derde van de zetels heeft.

BBB zal haar stempel drukken op coalitieakkoorden, schetst Vermeer. Hoe zorg je ervoor dat oppositiepartijen ook gehoord en vertegenwoordigd worden? „Daar kan veel chagrijn in de politiek vandaan komen”, zegt Vermeer. De onderhandelingsteams van BBB hebben daarom een boodschap meegekregen, zegt hij: „Ook al ben je veruit de grootste, acteer op samenwerking en niet op macht. Dus zorg voor de verbinding en zorg dat iedereen aan het woord komt.”

Maar goed, BBB blijft wel bij haar breekpunten over het stikstofbeleid, erkent ook Vermeer.

Daarnaast spelen in provincies verschillende kwesties die belangrijk zijn voor de partij. In Noord-Brabant bijvoorbeeld wil BBB geen deadline voor duurzame stalaanpassingen. In Drenthe en Gelderland is BBB voor het verjagen of afschieten van ‘probleemwolven’.

Is de partij met slechts één Tweede Kamerlid en twee jaar ervaring in politiek Den Haag wel klaar om de formaties te leiden? Ja, zegt BBB-voorzitter Erik Stegink. Donderdag en vrijdag gaat het landelijk bestuur van BBB eerst alle provinciale fracties langs om te overleggen over „een groslijst” van geschikte informateurs en formateurs van de colleges.

„De lijsttrekkers die aan de onderhandelingstafel plaatsnemen, hebben een secondant bij zich”, legt Stegink uit. „Die hebben vaak politieke ervaring en zo’n informatiefase al eens doorlopen.” Op het partijkantoor van BBB zijn verder „masterclasses” geweest over het onderhandelen tijdens de formatie, vertelt Stegink. Daarbij is één grondhouding afgesproken, zegt hij: „We willen het samen doen, maar het moet wel anders.”

Caroline van der Plas wuift vragen van journalisten over het gebrek aan bestuurlijke ervaring weg. Wat denk je dat we de afgelopen twee jaar hebben lopen doen, antwoordt ze lachend voor de brunch. „Een beetje knutselen of zo?”

Lees ook: Met Caroline van der Plas op campagne. ‘Kom je met mij een slotdebatje doen, Mark?’