Zorgen over kerncentrale Zaporizja nemen toe

Oorlog in Oekraïne Al maanden dreigt een nucleaire ramp bij de kerncentrale Zaporizja, die aan de frontlijn ligt. Het atoomenergieagentschap IAEA ziet de strijd verhevigen.

Er komt een dag dat het geluk opraakt, sprak Rafael Grossi begin deze maand bezorgd. De Argentijnse directeur van het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) waarschuwt al maanden voor een nucleaire ramp. De kerncentrale Zaporizja in Enerhodar, op de zuidelijke oever van de Dnipro – pal aan de frontlijn in het zuiden van Oekraïne, is de grootste kerncentrale van Europa en wordt al maanden blootgesteld aan gevaren waarop de zes reactoren nooit waren berekend toen ze tussen 1980 en 1995 werden gebouwd.

„Stralingschantage”, zei de Oekraïense president Volodymyr Zelensky maandagavond over de manier waarop de Russische bezetters de locatie in zijn ogen behandelen. „Een kerncentrale meer dan een jaar in gijzeling houden – dat is zeker het ergste dat ooit is gebeurd in de geschiedenis van de nucleaire energie, in Europa en de hele wereld”, aldus Zelensky.

De centrale viel vorig jaar kort na de invasie in Russische handen. In het oorlogsgeweld van de afgelopen maanden kroop de omgeving al verschillende keren door het oog van de naald. Kyiv heeft de Russen er meermaals van beschuldigd de centrale te gebruiken als ‘schild’ voor de stationering van troepen en de opslag van wapens en militair materieel.

Bij wederzijdse beschietingen werd de kerncentrale al verschillende keren afgesneden van het stroomnet. Als het waterkoelingssysteem uitvalt raken de reactoren oververhit, een zogenoemde meltdown – ook al zijn de reactoren stilgelegd. Personeel van de centrale heeft de afgelopen maanden verschillende malen noodgeneratoren op diesel moeten inzetten om de reactoren te koelen.

IAEA-directeur Grossi, die maandag in de buurt van de frontlijn een ontmoeting had met Zelensky en deze week de rivier oversteekt voor een bezoek aan de centrale, is er niet gerust op. Integendeel, de IAEA-teams die sinds enkele maanden bij de centrale zijn gestationeerd melden intensievere gevechten in de omgeving, zei Grossi maandag tegen persbureau AP.

„Mijn teams melden dagelijks aanvallen, het geluid van zware wapens. Dat is vrijwel constant.” Volgens Grossi, die de strijdende partijen al herhaaldelijk opriep een veiligheidszone rond de kerncentrale in te stellen, is er de afgelopen maanden „geen enkele vooruitgang” geboekt.

Bij het verwachte Oekraïense voorjaarsoffensief lijkt een doorsteek in de provincie Zaporizja naar het zuiden, langs de centrale, een zeer reële optie voor de legerleiding in Kyiv. Dat scenario ziet ook Grossi. „De concentratie van troepen en militair materieel, zwaar materieel, is exponentieel gegroeid in de buurt van de centrale. Dat doet vermoeden dat de kans op een ongeluk kan toenemen.”

Langs de oostelijke frontlijn in de Donbas is de strijd de laatste dagen vooral hevig bij het industriestadje Avdiivka, enkele kilometers ten noorden van de stad Donetsk. Volgens Oekraïense bronnen zou Avdiivka door de zware gevechten veranderd zijn in een „tweede Bachmoet”, de grotendeels verwoeste mijnstad die al maanden wordt belegerd door Russische troepen, maar nog altijd in Oekraïense handen is. Volgens het hoofd van de Oekraïense bestuur in Avdiivka, Vitaly Barabasj, wordt zijn stad „van het aardoppervlak geveegd”, zo schreef hij op Telegram. Eerder in de week werd journalisten en vrijwilligers al verboden naar Avdiivka te reizen. In het stadje, dat geen water of elektriciteit meer heeft, zijn volgens Barabasj nog zo’n tweeduizend inwoners aanwezig, inclusief kinderen, die grotendeels in kelders leven.

Het Britse ministerie van Defensie meldde dinsdagochtend in zijn dagelijkse update over de oorlog in Oekraïne dat het Tiende Russische Tankregiment „waarschijnlijk een groot deel van zijn tanks heeft verloren bij een poging Avdiivka vanuit het zuiden te omsingelen”. Volgens Londen valt dat verlies vermoedelijk toe te schrijven aan de vergelijkbare – tactisch mislukte – frontale aanvallen die eerder bij Voehledar tot enorme Russische verliezen leidden.