Door Linda van Beest
De afgelopen dagen is via Giro 7244 en Giro555 al ruim 2 miljoen euro gedoneerd voor de slachtoffers van de aardbevingen in Turkije en Syrië. Al die donaties komen op één hoop terecht. Het overgrote deel daarvan is bedoeld voor noodhulp. Wat gebeurt er precies met het gedoneerde geld? En hoe wordt gecontroleerd of donaties wel goed terechtkomen?
Giro 7244 is inmiddels gelinkt aan Giro555, dus daar komen alle donaties samen. Giro555, oftewel Stichting Samenwerkende Hulporganisaties, is een verband van elf hulporganisaties. Onder andere het Rode Kruis, UNICEF en Oxfam Novib doen mee.
"Die samenwerking is heel handig. Anders moet elke hulporganisatie advertenties plaatsen. Nu komt het allemaal bij elkaar", legt Thea Hilhorst, hoogleraar Humanitaire Studies aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, uit aan NU.nl.
Het geld dat wordt opgehaald, wordt onder die elf organisaties verdeeld. Via een verdeelsleutel wordt bepaald welke hulporganisatie welk deel krijgt. Dat is afhankelijk van de grootte van de hulporganisatie en welke hulp ze daadwerkelijk kunnen bieden.
De organisaties bepalen vervolgens zelf waar het geld naartoe gaat, al komt dat zo kort na de ramp bij elke organisatie op hetzelfde neer. "Het geld is momenteel echt voor noodhulp", zegt een woordvoerder van het Rode Kruis tegen NU.nl. "Dus water, voedsel, dekens en een dak boven het hoofd." Het geld wordt ook gebruikt voor zoekacties naar overlevenden onder het puin.
Minstens 93 procent naar hulporganisaties
Van elke donatie gaat ten minste 93 procent naar de hulporganisaties. Die geven dat geld uit aan directe hulp voor de slachtoffers. De andere 7 procent (maar vaak is dat minder) wordt vooral gebruikt voor de transportkosten, dus om hulpverleners of materiaal naar het rampgebied te vervoeren. Dat legde Kees Zevenbergen, expert internationale samenwerking en directeur van Cordaid, eerder aan NU.nl uit.
De hulporganisaties moeten in hun jaarverslagen verantwoording afleggen over de manier waarop donaties zijn besteed. Ook de lokale hulporganisaties waar ze mee samenwerken, zoals nu in Turkije, hebben die verplichting. "Al kunnen we niet van elke fles water vragen of er een bonnetje bij hoort", zei Zevenbergen eerlijk. "Maar dan vertrouw je toch een beetje op de geloofwaardigheid van je zusterorganisatie." Giro555 komt vervolgens per project met een totaalrapportage.
Geen rente, geen salarissen
De salarissen van de werknemers van de hulporganisaties worden niet betaald door Giro555. "Daardoor komt het geld echt terecht bij mensen die het nodig hebben", zei Zevenbergen.
De samenwerking tussen Nederlandse hulporganisaties verloopt goed bij dit soort rampen, vertelt Geske Dijkstra, hoogleraar Ontwikkelingssamenwerking. "Maar het is natuurlijk een logistieke operatie van jewelste. Vaak zijn organisaties wel al ter plekke aanwezig. Zo kunnen hulpverleners na een ramp vrijwel direct aan de slag." Zo zit de Rode Halvemaan, onderdeel van het Rode Kruis, al in Turkije en Syrië.
'Noodhulp in Syrië is heel ingewikkeld'
De bulk van het geld komt dus in de vorm van noodhulp terecht in zowel Turkije als in Syrië. Maar hulp verlenen is in Syrië nog wel heel ingewikkeld. "Het is een oorlogsgebied en de wegen op de grens van Turkije en Syrië zijn kapot", zegt Hilhorst.
De Syrische president Bashar Al Assad heeft een groot deel van rampgebied in zijn land niet vrijgegeven voor noodhulp. Hulpverleners kunnen er dus niet zomaar aan de slag. De delen van Syrië die wel toegankelijk zijn voor hulpverleners, zijn de gebieden die niet in handen van Al Assad zijn. Maar door de oorlog staan ook daar bijna geen huizen en gebouwen meer overeind.
"Er gaan beelden rond van mensen die met hun handen proberen te graven tussen het puin om te zoeken naar overlevenden", vertelt Hilhorst. "Het is heel tragisch". Het is volgens Hilhorst niet bekend wat Al Assad in de toekomst gaat doen. Mogelijk geeft hij het rampgebied alsnog vrij, maar dat is niet zeker.
In Nederland zijn meerdere hulpacties gestart
Naast Giro555 zijn er in Nederland nog andere initiatieven om slachtoffers te helpen. Zo startten de Turkse Federatie Nederland, HTIB en studentenverenigingen inzamelingsacties. Ze zamelen onder meer kleding, medicijnen en voedselpakketten in voor de slachtoffers.
"Alle hulp is welkom", zegt Hilhorst. Maar ze benadrukt ook dat hulporganisaties veel meer aan geld hebben. "Die hebben een overzicht van wat er nodig is, en alles kan veel beter worden gecoördineerd".
Er zal volgens Hilhorst nog heel lang hulp nodig zijn. "Nu gaat het echt nog om noodhulp. De overlevenden moeten eerst een dak boven hun hoofd krijgen. Maar over een hele tijd zal het over de wederopbouw gaan. Dat kost heel veel geld."