Wim de Bie bood collectief erfgoed en een relativerende spiegel

‘Meneer Jacobse, gaan wij in Nederland niet volkomen de verkeerde kant op?” vraagt Tedje van Es bij een uitzending over de Tegenpartij. Jacobse is het ermee eens, terwijl hij zich ondertussen afvraagt wat hij toch ruikt. Van Es weet het zeker: „Dat is Den Haag dat je ruikt.”

De maandag overleden Wim de Bie werd in de necrologieën terecht geroemd om de typetjes die hij samen met Kees van Kooten neerzette, de taalvernieuwing die ze brachten, het op een hoger plan brengen van satire in Nederland en de vooruitziende blik in (politieke) onderwerpen. Samen vormden ze met hun tv-programma Keek op de Week collectief erfgoed, dat jarenlang op zondagavond de temperatuur van het land opnam en waar de volgende dag iedereen het over had.

Dat ze zoveel mensen wisten te bereiken en hun sketches niet tot een ‘bubbel’ beperkt bleven, was te danken aan de breedte van hun onderwerpen, en een minder gepolariseerd land. Koot en Bie kwamen niet met lessen, preken of stellingen zoals vaak bij satire over de actualiteit. De VVD’er uit Laren in 1997 (die sinds Mark Rutte premier werd vaak aangehaald is om de voorspellende waarde) was even geloofwaardig neergezet als Tedje van Es. Ook Dirk, de vieze zuipschuit die De Bie standaard uitschold voor ‘lamlul’, was dankzij goed acteerwerk even sterk als de burgemeester van Juinen die telkens opzij werd geduwd door wethouder Hekking.

Die breedheid in een steeds verder polariserende maatschappij kan je je nu nauwelijks meer voorstellen. Anno 2023 twittert de Haagse politicus Richard de Mos over De Bie – die hij de „absolute ere-burger van ons Den Haag” vindt – dat hij leuke elementen van De Tegenpartij gebruikte voor zijn campagne voor zijn stadspartij Hart voor Den Haag. En dat terwijl Koot en Bie hun partij van politieke oplichters hadden opgeheven, omdat rechts-populistisch Nederland iets té graag met de ideeën aan de haal ging. Zo’n tweet van De Mos is enerzijds de ironie voorbij, maar toont ook aan hoe goed de twee waren in hun sketches. Iedereen herkende zich in de typetjes.

Behalve de typetjes waar kijkers hun lol mee op konden (De Bie als oud-leraar Duits die de lente een obsceen iets vond, kwam standaard elk voorjaar weer even bovendrijven – en werd profetisch voor wie de discussie over lentekriebels en seksuele voorlichting op lagere scholen heeft gevolgd), waren ook de onderwerpen die ze aankaartten met vooruitziende blik. Zet je bijvoorbeeld kinderen op deze wereld? Nee, als het aan de man ligt die zelf kinderloos blijft, maar wel vijf liter sperma doneert bij de ‘spermasociëteit’ (een spermabank voor hogeropgeleiden). Is de multiculturele samenleving mislukt? Nee, als we ons houden aan de kaart van de Tegenpartij waarin Nederland onderverdeeld wordt in blokken van een ‘multo-radiale samenleving’ (met de Randstad als Blankenland, de Grieken op de Waddeneilanden en de Arabieren in Brabant, omdat met die provincie de meeste letters overeenkomen). Wat te doen met klimaatverandering? De tandem biedt een milieuvriendelijke uitkomst, aldus Wim de Bie als Jan de Goei, ‘tandemactivist’. Nu De Goei alleen is na het overlijden van zijn vrouw, is hij een groot voorstander van ‘bikepooling’.

De tandem is nu zonder De Bie, en daarmee is een deel van Nederlands cultureel erfgoed overleden. Samen met Van Kooten hield hij ons een spiegel voor, eentje die we missen in een tijd waar relativering soms ver te zoeken is.