Op de Amsterdamse beurs is van de grote verzekeraars NN en ASR in bijna twee dagen miljarden aan waarde in rook opgegaan. Hun aandelen kelderen na een oordeel van het gerechtshof Den Haag over aan miljoenen consumenten verkochte beleggingsverzekeringen, beter bekend als woekerpolissen. Hoewel de juridische strijd tussen claimclubs en de verzekeraars zich nog jaren verder kan voortslepen, vrezen aandeelhouders wel dat er een gepeperde rekening wacht. We zetten op een rij waar de zaak om draait.
Wat zijn dat ook al weer, woekerpolissen?
In de jaren 90 bedachten verzekeraars het product 'beleggingsverzekering' voor consumenten die wilden sparen voor hun oude dag, een huis of iets anders. Het idee: het levert meer op dan een gewone spaarrekening. De verkochte financiële producten droegen wervende namen als 'winstverdriedubbelaar', 'vermogensversneller' en 'sprintplan'.
Hoewel veel mensen het voor een spaarproduct hielden, was het feitelijk beleggen met een vaste looptijd, met verborgen hoge kosten. Hierbij lag niet alleen het risico van verliezen geheel bij de polishouder, er bleken veel en onverwacht hoge kosten aan een beleggingsverzekering verbonden. Dit viel lange tijd niet op toen de beurzen stegen. Maar toen die rond de eeuwwisseling inzakten, zagen polishouders tot hun schrik dat hun appeltje voor de dorst niet groeide maar kleiner werd. Zodoende kreeg een beleggingsverzekering de bijnaam woekerpolis.
Wie had er allemaal een woekerpolis?
Vanaf 1993 werden volgens de Consumentenbond in Nederland zeven miljoen woekerpolissen verkocht, met een totale waarde van 100 miljard. In een tijd waarin ook aflossingsvrije hypotheken heel populair waren omdat niemand rekening hield met dalende huizenprijzen, was ook de beleggingsverzekering onder spaarders razend populair. "Ook ik heb ooit een woekerpolis aangeschaft", zei Jeroen Dijsselbloem als minister van Financiën in 2016 eens op een congres aan de Amsterdamse Zuidas. "Er werd gezegd dat het een hartstikke mooi product was. Afgerekend met de fiscus bleef er niets van over." Klanten die ontdekten aan welk product ze vastzaten, konden het tot hun ergernis ook niet stopzetten. Dit leverde schrijnende verhalen op.
Waarom speelt dit nog steeds?
Veel polishouders stapten naar de rechter. In 2008 werd een tegemoetkomingsregeling afgesproken. Hierbij werden te hoge kosten gecompenseerd, maar tegenvallende beleggingsresultaten niet. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) raadt gedupeerden nog altijd aan om gratis 'hersteladvies' in te winnen. Veel claimclubs lieten het er niet bij zitten en procedeerden door tegen de verzekeraars. Dat is inmiddels op een ware uitputtingsslag uitgedraaid. Dinsdag oordeelde het gerechtshof in Den Haag in zaken van Woekerpolis.nl tegen Nationale Nederlanden en Aegon dat de verzekeraars hun klanten hadden moeten waarschuwen voor alle risico's en kosten.
Wordt de kwestie nu afgewikkeld?
Dat valt nog te bezien. De claimclubs hopen met de uitspraak op zak snel over compensatie te kunnen gaan praten. Maar ondertussen kregen de aandelen van NN en ASR, dat onlangs Aegon Nederland overnam, enorme klappen op de beurs. De handel in het aandeel NN werd woensdag zelfs tijdelijk stilgelegd.
Analisten hadden berekeningen gemaakt van de kosten bij een algehele compensatie. Dit zou NN mogelijk zo'n 400 tot 500 miljoen euro gaan kosten. De verzekeraars lieten weten de uitspraak te bestuderen. Als zij in cassatie bij de Hoge Raad gaan, kan de zaak nog twee jaar in beslag nemen, schetst een advocaat. "Als je wilt dan kun je dit nog 25 jaar rekken, tot alle polishouders zijn overleden."
Gaat het echt zo lang duren?
Dat blijft gissen. Toenmalig minister Dijsselbloem riep verzekeraars in 2016 al op om de kwestie op te lossen. "In de sector kan wel individueel gezegd worden: 'Ik heb niets fout gedaan'. Maar er is iets fout gegaan", benadrukte hij. "Dit zo snel mogelijk en ruimhartig achter ons laten is de enige weg om vertrouwen te herstellen."
Toezichthouder AFM laat in een reactie weten dat verzekeraars "doorlopend en op maat nazorg" moeten blijven bieden aan klanten met een beleggingsverzekering. De waakhond zegt verzekeraars hierover te volgen en waar nodig het gesprek met hen aan te gaan.