Door Priscilla Slomp
Ruim twee weken na de Provinciale Statenverkiezingen tekenen zich langzaamaan mogelijke coalities af in de twaalf provincies. De verschillende verkenners zijn druk bezig met het voeren van gesprekken en het schrijven van adviezen. In Zuid-Holland, Zeeland en Friesland zijn ze er al uit. Daar moet het raar lopen als de BBB niet in het bestuur komt.
Inmiddels zijn overal de verkenners aan de slag gegaan. Zij hebben als opdracht om uit te zoeken welke coalities de best haalbare opties zijn.
De BoerBurgerBeweging (BBB) is in alle provincies zoals bekend de grootste partij geworden, maar dat hoeft niet te betekenen dat de partij ook overal gaat besturen. Al ligt dit in bijna alle provincies wel voor de hand.
In Zeeland, Zuid-Holland en Friesland zijn de verkenners al klaar en hebben ze een advies gegeven. In alle drie de provincies maakt de BBB deel uit van de voorgestelde coalitie. "De winst van nieuwkomer BBB verdient respect en is een signaal van de kiezer", schrijft verkenner Gerard Rabelink (Zeeland).
In Zeeland ligt een samenwerking van BBB, SGP, CDA en VVD voor de hand. Zij hebben samen 23 van de 39 zetels. De verschillen tussen deze partijen zijn volgens Rabelink te overbruggen. Dat betekent wel de PvdA niet terugkeert in het Zeeuwse bestuur.
In Zuid-Holland zijn er twee coalities denkbaar, schrijft verkenner Fred Teeven in zijn advies. Een coalitie van BBB, VVD, GroenLinks, PvdA en CDA heeft zijn voorkeur. Al kan een rechtse samenwerking tussen BBB, VVD, CDA, JA21, PVV en SGP ook onderzocht worden.
In Friesland geen steun voor streng stikstofbeleid
Verkenner Chris Stoffer heeft vastgesteld dat in Friesland zes partijen qua inhoud bij elkaar passen. "Vooral BBB en CDA liggen dicht bij elkaar. Daarom is in de tweede ronde die combinatie als basis gekozen", schrijft hij in zijn advies. De BBB heeft vervolgens aangegeven dat ze de PvdA en ChristenUnie erbij willen. Volgens Stoffer zijn de verschillen "overbrugbaar".
Opvallend genoeg doet Stoffer - hij is ook Tweede Kamerlid voor de SGP - in zijn rapport ook een oproep aan de landelijke politiek. "Ik roep de politiek in Den Haag op een Fries bestuur niet in een onmogelijke klem te brengen door vast te houden aan eerder geformuleerde stikstofdoelen in 2030 en
gedwongen onteigening van agrarische bedrijven. Er is bij nagenoeg alle partijen in Provinciale Staten geen steun voor."
De kans is groot dat deze punten ook expliciet in het coalitieakkoord terugkomen. BBB-leider Caroline van der Plas heeft bovendien vlak na de verkiezingen al aangegeven dat dit breekpunten zijn voor haar partij.
Onzeker of BBB in Noord-Hollands en Utrechts college komt
In de andere tien provincies zijn de verkenners nog bezig met hun werk. In Drenthe en Overijssel lijkt het geen pittige klus te worden. De BBB heeft daar zo'n grote overwinning geboekt dat er niet veel partijen nodig zijn om een meerderheidscoalitie te vormen. Met de VVD en het CDA kunnen ze er waarschijnlijk in beide provincies wel uitkomen.
In andere provincies wordt het wat meer puzzelen. In Utrecht en Noord-Holland is het zelfs onzeker of de BBB in het bestuur komt. Verkenner Danny de Vries heeft deze week toegegeven dat het niet van leien dakje gaat, schrijft RTV Utrecht. In Utrecht is de BBB nipt de grootste partij geworden, maar GroenLinks heeft evenveel zetels. Die partij kan ook zonder de BBB een coalitie vormen.
In Noord-Holland lijkt hetzelfde verhaal aan de hand te zijn. Daar praat verkenner Ankie Broekers-Knol de komende dagen verder met de vier grootste partijen: BBB, VVD, GroenLinks en PvdA. Een coalitie zonder de BBB is daar ook een optie die voor de hand ligt.
Dichtgetimmerd coalitieakkoord niet in trek
In verschillende provincies zijn de afgelopen tijd ook zogenoemde duidingsdebatten gehouden. De net nieuw verkozen Statenleden kwamen samen om de verkiezingsuitslag te bespreken.
Sommige lijsstrekkers spraken meteen hun voorkeuren uit. Zo bleek dat de veel BBB'ers geen fan zijn van dichtgetimmerde coalitieakkoorden. Ze willen het liefst een akkoord op hoofdlijnen sluiten, zodat de oppositie meer ruimte heeft. Ook denkt dat partij dat het een goed idee is om na twee jaar besturen de afspraken tegen het licht te houden.
De verkenners willen rond Pasen met hun adviezen komen. Daarna worden informateurs aangewezen die de komende maanden de onderhandelingen tussen partijen gaan leiden. De hoop is dat er voor de zomer in alle provincies een coalitieakkoord ondertekend wordt.