Trouw | Masato Suzuki volgt vader op in Naardense Matthäus-Passion-traditie

Dit artikel is afkomstig uit Trouw. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

In een druilerig en winderig Utrecht lopen mensen diep in de kraag verstopt voorbij, maar Masato Suzuki is in een opperbest humeur. "Ik ben weer in mijn geboorteland", zegt hij. De Japanse maestro spreekt zijn zin uit in het Engels, behalve het laatste woord - dat rolt in vlekkeloos Nederlands van zijn tong. De speciale band die Suzuki met Nederland heeft, komt door zijn ouders: dirigent Masaaki Suzuki en zangeres Tamaki Suzuki. Zij trokken in de jaren tachtig voor hun muziekstudie naar Den Haag, waar Masato in 1981 het levenslicht zag.

Vader Masaaki studeerde op de muziek van Bach bij de Nederlandse maestro Ton Koopman. De kennis die hij daar opdeed nam hij mee terug naar het land van de opkomende zon, waar hij het Bach Collegium Japan stichtte. Koor en orkest voerden de muziek van Bach uit op historische instrumenten en waren de eerste in hun soort in Japan. Inmiddels bestaat het Bach Collegium Japan alweer dertig jaar, nam het alle ruim tweehonderd cantates van Bach op, alsmede de passies, en is de leiding van vader op zoon overgegaan.

Het gezin Suzuki is christelijk, en Masato groeide op in een huis waarin de muziek van Bach altijd aanwezig was. Vervang de spreekwoordelijke paplepel door eetstokjes en de uitdrukking is zelden meer op haar plaats geweest. Het lag dan ook voor de hand dat Masato voor een leven in de muziek zou kiezen. Net als zijn ouders heeft Masato zijn studietijd doorgebracht in Nederland. "Eerst aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, en daarna aan het Conservatorium van Amsterdam. In die tijd heb ik vrienden voor het leven gemaakt hier. Het voelt alsof ik in Nederland een tweede familie heb."

De Nederlandse Matthäus-Passion-traditie is voor Suzuki dan ook wel bekend. "In Japan hebben we met het Bach Collegium die traditie overgenomen, en spelen we het werk ieder jaar in Tokio - alleen geen dertien keer achter elkaar zoals in Nederland. Het voelt heel speciaal om de Matthäus-Passion hier te dirigeren. Ik denk dat we de eerste vader-zoon-tandem zijn die de passie bij de Bachvereniging dirigeerde. Of in ieder geval de eerste Japánse vader-zoon-tandem. Er zijn nog aardig wat musici aanwezig die in 2005 de passie onder mijn vaders leiding uitvoerden."

Masato herinnert zich het enthousiasme van zijn vader destijds nog steeds. "Hij was erg opgewonden over het feit dat hij premier Jan Peter Balkenende ging ontmoeten", vertelt Masato lachend, waarbij hij de naam van de oud-premier bijna net zo vloeiend uitspreekt als Balkenende zelf. "Of Harry Potter, zoals hij toen ook wel eens werd genoemd", voegt hij zachtjes toe.

De traditie die de Suzuki's hebben opgezet in Japan heeft tot gevolg dat Masato en Masaaki de komende weken gelijktijdig het meesterwerk van Bach dirigeren. Thuis aan de eettafel gaat het eigenlijk altijd al over Bach, maar de afgelopen weken ging het gesprek daarom natuurlijk extra over de Matthäus-Passion, vertelt Masato. "Mijn vader zei vooral dat hij jaloers op me was, omdat ik al onze Nederlandse vrienden weer ga zien. We wisselen zeker ook ideeën uit over de muziek, maar we hebben met de jaren geleerd om een rem te zetten op de discussies."

"Ja, we hebben af en toe onze meningsverschillen over de muziek van Bach. Verleden jaar hadden we met het Bach Collegium Japan een programma waarin ik dirigeerde en mijn vader orgel speelde. Dat komt niet zo vaak voor. Er waren een aantal momenten in de orgelsolo waarbij hij de frasering wel heel erg op zijn eigen manier speelde." De wenkbrauwen van Masato gaan weer even omhoog in een uitdrukking van verbazing die aangeeft wat hij vond van de keuzes van zijn vader. "Maar we zijn het veel vaker met elkaar eens, hoor."

Masato heeft inmiddels al behoorlijk wat Bach-meters gemaakt. "Ik heb de Matthäus-Passion gedirigeerd in Japan, in Amerika - over de hele wereld. En overal komt de muziek binnen bij de luisteraars." Hoewel de reeks van dertien uitvoeringen in Nederland een intimiderend vooruitzicht is, laat de door de wol geverfde Masato zich er geenszins door afschrikken. "In 2020 heb ik het werk twee keer op één dag opgevoerd met het Bach Collegium Japan. Dat was tijdens de corona-pandemie. Vanwege de beperkingen moesten we de uitverkochte zaal opsplitsen in een middag- en avondconcert. Het bleek fysiek dus mogelijk, maar ik denk toch dat één Matthäus per dag wel voldoende is."

Maestro Masato bekijkt Bachs muziek niet alleen door de bril van een dirigent. Hij studeerde in Nederland ook orgel en compositie. Die verschillende perspectieven helpen hem om de muziek dieper te doorgronden, meent Masato. Hoewel Bach zijn grote liefde is, voert hij ook veel modern repertoire uit. En afgelopen maand ging een kersverse compositie van Masato zelf in première. "Voor mij is de vlam om te dirigeren veel feller gaan branden toen ik met eigentijdse componisten in contact kwam. Eigenlijk begrijp je de overleden componisten alleen via de levenden."

Zelf componeren is daar ook onderdeel van: "Door zelf nieuwe stukken te schrijven groeit het besef van vrijheid als dirigent van andermans muziek. De meeste muziek staat heel veel interpretatie toe. Je hebt natuurlijk hele totalitaire componisten, maar dat zijn uitzonderingen. Veel componisten - zeg ik uit eigen ervaring - zijn juist heel relaxt als het aankomt op keuzes in uitvoeringen. Ze liggen niet wakker van een hoger tempo, of een andere frasering van een melodie."

"Ook in de Matthäus moet een mate van vrijheid zitten. Anders vormen die dertien uitvoeringen achter elkaar een kleine martelgang. Ik heb mijn solisten mede daarop uitgekozen, op hun experimentele muzikale karakters. Ik weet zeker dat deze groep musici elke dag iets nieuws zal zoeken in de Matthäus."

Maar er is één leidraad waar Masato nooit aan zal sleutelen: de tekst. "Het eerste wat ik tegen het orkest heb gezegd, is dat de woorden voor mij voorop staan. Bach schreef de muziek immers ook grotendeels vanuit de tekst. Alle mooie frases en harmonieën die we spelen moeten die tekst dienen, zo zie ik het."

Juist wanneer het gaat om de tekst, voelt Masato bij het Bach Collegium Japan zijn Nederlandse wortels naar boven komen. "Omdat ik daardoor een beter begrip heb van hoe de tekst de frasering beïnvloedt dan de meeste Japanners. Ik weet precies waar alle klemtonen liggen", zegt Masato, waarbij hij 'klemtonen' in perfect Nederlands uitspreekt. Dat Nederlands leerde hij door vaak Trouw te lezen, bekent hij. Hij voelt zich dan ook zeer vereerd dat hij nu zelf in die krant van zijn jeugd staat.

De tournee van de Nederlandse Bachvereniging begint zaterdag in Veere, en eindigt op Goede Vrijdag en Stille Zaterdag in Naarden. Op de dag van die laatste uitvoering wordt Masato Suzuki 42 jaar. Info: bachvereniging.nl