Thom Edinger
Redacteur buitenland
Rolien Créton
correspondent Scandinavië
Thom Edinger
Redacteur buitenland
Rolien Créton
correspondent Scandinavië
"Het zegt veel dat mensen zich ongemakkelijk voelen over een Finse vrouw in een boerka." Het was de reactie van Laura Jokela van de radicaal-rechtse partij De Finnen op de kritiek die ze kreeg vanwege haar verkiezingsadvertentie. Daarin liet ze zichzelf fotograferen in een boerka, met de tekst 'Oost-Helsinki: alsof je naar het buitenland gaat'.
Morgen gaan de inwoners van Finland naar de stembus voor een nieuw parlement. Jokela's partij gaat samen met de sociaaldemocraten van premier Sanna Marin en de liberaal-conservatieve Coalitiepartij aan kop in de peilingen. Juist nu Finland door de Russische invasie in Oekraïne internationale samenwerking verder opzoekt, met de aanvraag van het NAVO-lidmaatschap als voorlopig hoogtepunt, scoort een nationalistische partij goed bij de bevolking.
Dat doet de Finnen vooral door zich te richten op binnenlandse thema's, zegt politiek journalist Marko Junkkari van Helsingin Sanomat, de grootste krant van Finland. "Hoewel Finland een van de laagste migratiecijfers in Europa kent, waarschuwt de partij voor de gevolgen van migratie."
Zo grijpt de partij het recente bendegeweld in Helsinki aan om te wijzen naar buurland Zweden. Daar speelde geweld door bendes met leden met een migratieachtergrond een grote rol tijdens de afgelopen verkiezingen. Al ging het in Helsinki om niet meer dan enkele incidenten, de boodschap van de partij is duidelijk: 'Pas op, sla niet de weg van Zweden in'.
Junkkari: "Meerdere politici zijn in het verleden veroordeeld voor het maken van racistische opmerkingen, onder meer in het parlement. Het is de reden dat Marin de partij van openlijk racisme beticht en uitsluit als mogelijke coalitiepartner."
Huishoudboekje
Maar in tegenstelling tot wat de advertentie van de radicaal-rechtse Jokela doet vermoeden, ligt de focus deze verkiezingen vooral op de economie. De afgelopen tijd kreeg de regering van Marin te maken met de covidpandemie en de oorlog in Oekraïne, wat een zware wissel trok op de staatsschuld. Andere partijen beloven een beter huishoudboekje te voeren.
De onvrede over inflatie en gestegen energieprijzen weet de radicaal-rechtse De Finnen om te zetten in electorale steun. Niet in de laatste plaats dankzij partijleider Riika Purra, die de controversiële kanten van de partij verhult bij haar optredens op televisie en in debatten.
Marin heeft weinig keuzes voor een coalitie over.
De no-nonsenseretoriek van Purra en haar partijgenoten spreekt veel Finnen aan, ook jongeren. Vooral op TikTok is de partij populair. Daarin wordt onder meer de transitie naar een groene economie bekritiseert als een elitaire aangelegenheid.
Coalitievorming heikel punt
Welke partij ook de grootste wordt, er zal een coalitie gevormd moeten worden. Meerderheidscoalities zijn de norm binnen de Finse politiek. Het vooraf uitsluiten van De Finnen door Marin, maakt de verkiezingen dan ook alleen maar spannender. "Waarschijnlijk was het een tactische keuze van Marin, in de hoop dat mensen de populistische partij links zouden laten liggen als ze op voorhand werden uitgesloten", zegt journalist Junkkari.
Maar nu dat geen effect lijkt te hebben op de populariteit van de populisten, kan het Marin nog wel eens lelijk opbreken. "Marin is ook in eigen land zeer geliefd. Maar ze heeft weinig keuzes voor een coalitie over."
Doorgaan met de huidige coalitie waaraan de sociaaldemocrate Marin leidinggeeft, is geen optie. De agrarische Centrumpartij wil niet langer samenwerken met de Groenen. En dus slinken de opties voor Marin rap. Een situatie zoals in Zweden, waar een populistische partij gedoogsteun verleent aan een centrumrechts kabinet, lijkt onwaarschijnlijk. Junkkari wijst erop dat Finland nauwelijks ervaring heeft met minderheidsregeringen.
Dat zou de weg kunnen vrijmaken voor een andere optie, zonder de partij van Marin. "Want de liberaal-conservatieve Coalitiepartij sluit samenwerking met de populisten niet uit", zegt Junkkari. "In dat opzicht hebben zij de meeste mogelijkheden om een meerderheidsregering te vormen." En zo kan het dus zomaar dat Finland onder de, ook in eigen land, populaire Marin voor NAVO-lidmaatschap kiest, maar uiteindelijk zonder haar zal toetreden.