Nu de EU-grenzen in het noorden van Marokko streng worden bewaakt, zijn er in de grote steden Rabat en Casablanca steeds meer migranten die tussen wal en schip zijn geraakt. In Marokko kunnen ze zich niet vestigen en naar Europa afreizen is onmogelijk. Onder de Marokkaanse bevolking groeit de onvrede en wordt de oproep aan de autoriteiten om het probleem op te lossen steeds luider.
In de wijk Ouled Ziane in de miljoenenstad Casablanca bivakkeren honderden mensen uit sub-Sahara-Afrika in een provisorisch kamp, midden op een tramlijn in aanbouw. Van tijd tot tijd probeert de Marokkaanse politie het kamp te ontruimen en komt het tot gewelddadige confrontaties. Maar het kamp bestaat nog steeds.
De migranten zijn afkomstig uit landen als Sudan, Tsjaad en Djibouti en leven hier zonder sanitaire en medische voorzieningen. De 23-jarige Jaffar uit Tsjaad vertelt dat het leven op straat zwaar is. "Het is moeilijk om mijn leven te beschrijven aan mensen die niet hetzelfde hebben meegemaakt als wij. Dat je jaren onderweg bent en dat je elke dag op je hoede moet zijn. Dat je op straat moet slapen en dat je elk moment van de dag weggejaagd kan worden. Dat je je op geen enkel moment veilig voelt."
In 2017 zagen de inwoners van Ouled Ziane de eerste kampen ontstaan in de buurt van het grote busstation waarom de wijk bekendstaat. Een logische plek voor de migranten om tijdelijk neer te strijken, vanuit hier kun je voor een paar euro naar andere steden in het noorden van Marokko reizen. Maar het begrip en mededogen van de buurtbewoners heeft na jaren plaats gemaakt voor woede en onbegrip.
Haatcampagne
De omslag in het sentiment over de migranten in Marokko is niet uniek in Noord-Afrika. Begin februari stelde de Tunesische president Saied dat de toestroom van Afrikaanse migranten naar zijn land een samenzwering is om het Arabische karakter van de Tunesische bevolking om zeep te helpen. Critici zagen dit vooral als een manoeuvre om zijn tanende populariteit op te vijzelen. Tunesië heeft zwaar te lijden onder de economische gevolgen van de coronapandemie en de onvrede over het uitblijven van effectief beleid van de regering van Saied zwelt aan.
Hoewel Marokko in vergelijking tot Tunesië een stuk beter uit de pandemie is gekomen, zucht ook de Marokkaanse bevolking onder de stijgende prijzen. In de Marokkaanse politiek wordt vooral over migratie gesproken in de context van de samenwerking met de EU op dit gebied. Maar dat er ook in Marokko racistische denkbeelden bestaan over sub-Sahara-migranten, blijkt wel uit een online haatcampagne die enkele weken na de uitspraken van de Tunesische president werd gelanceerd. Het is nog altijd niet duidelijk door wie deze campagne in het leven is geroepen.
Gemarginaliseerd
De vicepresident van mensenrechtenorganisatie AMDH, Khadija Ainini, heeft van dichtbij meegemaakt hoe het sentiment onder de Marokkanen is veranderd. "De Marokkaanse autoriteiten hebben de migranten uit het noorden gehaald en gebracht naar de grote steden van Marokko, waar mensen al in een gemarginaliseerde toestand leven. Eerst waren de Marokkanen heel behulpzaam. Brachten ze de mensen couscous, maar nu de groep migranten steeds groter begint te worden heerst er meer onvrede", legt Ainini uit. Ze vindt het vooral kwalijk dat de migranten alleen verplaatst worden en dat ze niet worden voorzien in hun basisbehoeften.
Beyeth Gueck van hulporganisatie Bank de Solidarité helpt de migranten in Casablanca voornamelijk met medische zorg. Hij heeft een groep vaste donateurs, maar hun geld is slechts een druppel op de gloeiende plaat. "Er wordt ieder keer met de vinger naar de EU gewezen, maar hoe zit het met de Afrikaanse Unie waar de migranten vandaan komen? Zij moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen", zegt Gueck.
Ook heeft hij wel begrip voor de boosheid van de buurtbewoners in Ouled Ziane: "Als je ziet dat er mensen in je buurt op straat leven zonder sanitaire voorzieningen, is het logisch dat de mensen boos zijn. De autoriteiten moeten iets aan het probleem doen. Of moeten we wachten totdat we in dezelfde situatie zitten als Tunesië?"
Uitzichtloosheid
Lang niet alle migranten die in Marokko zijn gestrand, koesteren nog de droom om naar Europa te gaan. De 23-jarige Nordin uit Kameroen woont al zes jaar in Marokko en heeft een bescheiden leven voor zichzelf opgebouwd in Rabat.
Hij werkt als straatartiest en heeft veel Marokkaanse vrienden. "Sommige Marokkanen behandelen ons zwarte Afrikanen als dieren, maar racisme is voor mij niet eens het grootste probleem. Het is vooral de uitzichtloosheid. Omdat Kameroen mij geen geboorteakte kan geven, kan ik hier ook geen verblijfsvergunning aanvragen", vertelt Nordin.
Volgens Khadija Ainini zouden de Marokkaanse autoriteiten meer moeten doen om de migranten een menswaardig bestaan te bieden. Gezien de migratiegeschiedenis van de Marokkanen zelf is het volgens haar extra pijnlijk dat de bevolking steeds negatiever oordeelt over de sub-Sahara-migranten: "Het is duidelijk dat mensen het moeilijk hebben met het aanvaarden van verschillen, met tolerantie en samenleven, terwijl we zelf een land zijn van waaruit miljoenen Marokkanen migreerden naar andere landen."