ANP
De A12 wordt morgen opnieuw bezet door klimaatactivisten van Extinction Rebellion. Doel van de actie is het afdwingen van een stop op subsidies voor fossiele brandstoffen. Nederland geeft nog altijd miljarden euro's uit aan directe of indirecte overheidssteun voor fossiele energie. Maar de bedragen lopen enorm uiteen. En de discussie erover loopt al zeker twintig jaar.
De vraag hoeveel de overheid precies uitgeeft aan het stimuleren van fossiele energiebronnen, is niet eenvoudig te beantwoorden. Volgens Extinction Rebellion gaat het om meer dan 17 miljard euro. Maar volgens het ministerie van Economische Zaken en Klimaat is het veel minder, al is niet duidelijk hoeveel precies. Het ministerie houdt een bedrag van 4,5 miljard euro aan.
Minister Jetten van Klimaat: "Maar ik heb met de staatssecretaris van Financiën afgesproken dat we dit jaar een extra analyse laten uitvoeren om nog eens goed in kaart te brengen wat er in Nederland aan fossiele voordelen is."
De berekening die Extinction Rebellion hanteert is gemaakt door de econoom Alman Metten, oud-Europarlementariër voor de PvdA. Hij vindt de fossiele subsidies verkeerd. "Omdat je in feite de vervuiling bevordert."
Vier keer zoveel
Toen Metten zijn berekening enkele jaren geleden maakte, kwam hij vier keer hoger uit dan de regering, namelijk op 17,3 miljard euro per jaar. "De regering kwam uit op 4,5 miljard euro, plus een aantal categorieën waarvan ze zeiden die niet te kunnen invullen. Wat ik heb gedaan is met openbare gegevens, vooral van het CBS, berekend wat die waren. Ik kon dat dus wel. En iedereen kan dat controleren, want ik heb precies aangegeven hoe ik ertoe gekomen ben."
Het gaat daarbij niet alleen om directe subsidies, maar ook om belastingvoordelen en prijsondersteuning. Een groot deel gaat naar de luchtvaart, de zware industrie, energiecentrales en de landbouw. En hoe meer energie wordt verbruikt, zegt Metten, hoe minder de bedrijven hoeven te betalen. "Het is natuurlijk een absurde situatie dat naarmate je meer gas verbruikt en dus meer vervuilt, je minder belasting hoeft te betalen."
Hij noemt de situatie in Nederland uniek, en dat is ook de reden dat die al zo lang bestaat. "Ik vrees dat de regering bang is om internationaal een beetje te kijk gezet te worden. Want Nederland is echt de top als het gaat om subsidies aan energie-intensieve bedrijven. En op de tweede plaats: je kan het in deze tijd ook niet meer verantwoorden."
Niet nieuw
Berichten over subsidies aan fossiele bedrijven zijn niet nieuw. Al bijna twintig jaar geleden werd de schadelijkheid van subsidies voor het klimaat aangetoond in een studie van de Erasmus Universiteit, na een vraag daartoe van de Tweede Kamer.
Karen Maas van het Erasmus Centre for Sustainability werkte mee aan het onderzoek. "Daar kwam uit dat er veel milieuschadelijke subsidies zijn. Die subsidies zijn bedacht om de economie te stimuleren, maar ze hebben negatieve milieueffecten."
Er werd destijds weinig gedaan met de uitkomsten van het onderzoek, zegt Maas. En dat geldt voor veel meer studies naar hetzelfde onderwerp. De uitkomsten verdwenen, zegt ze. "Vaak in de la, uiteindelijk. Om daar echt beleidsconsequenties op te bouwen, dat gebeurt toch te weinig. Want we weten dit al 20 jaar. We hadden al 20 jaar een klein beetje kunnen draaien aan die knoppen, maar dat is niet gebeurd."
Ze ondertekende recent een brief van 300 economen en andere medewerkers van universiteiten, waarin de regering wordt opgeroepen om snel te stoppen met fossiele subsidies. Dat deed ze "om aan te tonen dat de berekeningen waar het ministerie mee naar buiten komt niet kloppen. En dat er echt zoveel meer geld in omgaat, wat een heel milieuschadelijke situatie is. En wat echt anders moet."
Balans zoeken
Minister Jetten zegt in een reactie dat het kabinet serieus werk maakt van het afbouwen van de fossiele voordelen. Maar, zegt hij, er moet een goede balans worden gezocht: enerzijds "de verduurzaming enorm versnellen en aanjagen en aan de andere kant moeten we ook wel leveringszekerheid en werkgelegenheid in Nederland in het oog houden. Dus van de ene op de andere dag ermee stoppen is niet altijd verstandig, maar een snelle afbouw zal zeker moeten."