'Reflecteren kun je leren', aldus @timonramaker, gast in de podcast #freelanceleven. Het artikel bij de podcast waarin @sannepoot het reflecteren direct in de praktijk brengt: 'Ik tik nu zelfs een reflectie op ons gesprek over reflecteren.' @ErwinvtHof

Tijdens zijn werk aan de opleiding journa­listiek in Ede merkte Timon Ramaker dat journalisten in spe het maar lastig vonden: reflecteren. Hij kreeg de indruk dat studenten er sowieso niet echt tijd voor maakten. En dat terwijl reflectie voor Ramaker met zijn achtergrond in rechten en filosofie zo belangrijk is. Hij besloot dieper in het thema te duiken. Sinds 2015 doet hij voor de UvA onderzoek. Hij publiceerde het paper ‘Reflective practices for future journalism: the need, the resistance and the way forward’ waarover we in gesprek gaan.

Inmiddels zit Ramaker in de laatste fase van zijn onderzoek. We staan stil bij wat het woord ‘reflectie’ bij mij als freelance journalist oproept. Ik merk gelijk dat ik koppigheid voel opkomen. Ramaker benoemt in zijn onderzoek al dat er weerstand is. Die weerstand verklaar ik door de reflecties die ik moest schrijven tijdens mijn studie aan de school voor journalistiek. Ik krijg flashbacks naar het meetbaar kunnen maken van mijn ‘doelen’ en dan in verslagen de vakjes aanvinken. Het staat mij niet bij dat ik dat allemaal heel bewust deed. Het was vooral een ‘moetje’. Iets wat ik vaker van hbo’ers hoorde. Ik ging er dan ook vanuit dat die weerstand op reflectie in andere beroepsgroepen ook aanwezig was. Ramaker vertelt dat voor veel beroepen intervisiemomenten verplicht zijn.

Autonomie
Het ligt volgens hem niet voor de hand om dat in de journalistiek ook verplicht te stellen. Ramaker: ‘Wat lastig is, is dat reflectie tegen de autonomie en individualiteit van journalisten in lijkt te gaan. Zeker tegen die van free­lance journalisten. Want wanneer plan je die reflectie-momenten en hoe zorg je ervoor dat het niet alleen evalueren is?’ Ik geef aan dat ik geplande evaluatiemomenten bij sommige opdrachtgevers soms als negatief ervaar. Het komt voor mijn gevoel vaak te laat, er worden open deuren ingetrapt en als freelancer voel ik me toch niet helemaal onderdeel van de stappen die op de redacties worden genomen om een en ander te verbeteren. Dat idee dat iemand mij wel even komt vertellen wat ik allemaal beter kan doen en waar ik steken heb laten liggen, daar zit ik, als ik eerlijk ben, niet echt op te wachten.

Ramaker vertelt dat meer journalisten dit ervaren. ‘Journalisten hebben de neiging om elkaar af te troeven. Dat kan ervoor zorgen dat intervisiemomenten als negatief worden ervaren. Reflecteren op het verhaal of het handelen van iemand wordt dan al snel een kritisch interview wanneer je dat met collega’s doet.’ Het zou volgens hem veel helpen als redacties meer constructieve vormen van feedback stimuleren.

Voor zijn onderzoek heeft hij veel interviews afgenomen en gemerkt dat journalisten graag meer willen reflecteren, maar daar niet de ruimte voor ervaren. Toen hij begon aan zijn onderzoek werd vaak nog de vraag opgeworpen wat een journalist er precies aan heeft. ‘Maar de afgelopen tijd merk ik wel een verandering. Het lijkt of er meer aandacht voor komt. Ook voor je mentale gezondheid. Journalistiek is stressvol werk. Voor ruimte in je geest is het belangrijk ruimte te maken voor reflectiemomenten.’

Ramaker kwam er tijdens zijn onderzoek achter dat er wel meer dan zeventig verschillende manieren zijn om te reflecteren. In zijn onderzoek richt Ramaker zich ook op manieren waarop het reflectieve vermogen onder journalisten wél kan worden vergroot. Zo heeft hij zes journalisten bij elkaar gezet voor informele ontmoetingen op afgesproken tijden. ‘Daar haal ik veel uit. Vooral dat het belangrijk is om elkaar te vertrouwen. Reflectie lijkt misschien in strijd met je autonomie, maar uiteindelijk maakt het je autonomie alleen maar sterker.’

Reflectie op reflecteren
Wanneer hij dat zegt schiet me te binnen dat ik de afgelopen tijd eigenlijk best veel bezig ben met reflecteren op mijn werk. Door terugkoppelmomenten op de redacties waar ik werk. En juist ook door deze serie #freelanceleven. Ik tik nu zelfs een reflectie op ons gesprek over reflecteren.

‘Reflectie hoeft niet zoals Le Penseur van Rodin te zijn’, vertelt Ramaker. ‘Het kan ook juist op informele momenten. Denk vooral na over je werk. Over hoe je keuzes maakt. Reflecteer bij het koffieapparaat. Of combineer het met een eetafspraak.’ Of luister onze podcast terug.

Dit artikel is een reflectie op aflevering 12 van de podcast #freelanceleven. Beluister die en deel ervaringen met hashtag #freelanceleven. De podcast wordt mogelijk gemaakt door het Lira Steunfonds Reprorecht.

Beluister hier de podcasts: