De Nederlandse pater Titus Brandsma wordt zondag, bijna exact tachtig jaar na zijn dood in concentratiekamp Dachau, heilig verklaard door paus Franciscus. Wie was hij en waarom wordt hij heilig verklaard? Een profiel.
Anno Sjoerd Brandsma wordt op 23 februari 1881 geboren in Ugoklooster in Bolsward (Friesland). Als zeventienjarige treedt hij toe tot de Orde der Karmelieten, een katholieke monnikenorde. Daar neemt hij de naam Titus aan. Onder die naam wordt hij in 1905 op 24-jarige leeftijd tot priester gewijd. Vier jaar later promoveert hij in Rome tot doctor in de wijsbegeerte (filosofie).
Na enkele jaren les gegeven te hebben aan jongere karmelieten treedt hij in 1923 aan als hoogleraar wijsbegeerte aan de dat jaar opgerichte Katholieke Universiteit Nijmegen (tegenwoordig de Radboud Universiteit). In 1932 wordt hij zelfs rector magnificus van de universiteit. Brandsma ziet in de jaren dertig al snel het gevaar van het oprukkende nationaalsocialisme, waar hij veelvuldig voor waarschuwt tijdens lezingen en colleges.
Ook publiceert hij veel geschreven stukken waarin hij zich fel uitspreekt tegen het nazisme, rassenhaat en antisemitisme. Daar blijft hij ook na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting van Nederland mee doorgaan. Hij verzet zich tevens tegen het verwijderen van joodse leerlingen en docenten van scholen en universiteiten.
Wanneer de NSB eind 1941 advertenties wil plaatsen in Nederlandse dag- en weekbladen, schrijft Brandsma een open brief waarin hij redacties oproept de advertenties te weigeren. Om die reden wordt hij in januari 1942 gearresteerd en opgesloten in Dachau, het beruchte concentratiekamp voor politieke tegenstanders van het naziregime.
Ondanks zijn opsluiting en de zware ontberingen en mishandelingen die hem ten deel vallen, schrijft Brandsma in zijn dagboek dat hij "nog nooit zo gelukkig en tevreden" is geweest, omdat hij zijn God nog altijd dicht bij zich weet. Op 26 juli wordt Brandsma in Dachau via een injectie vermoord. Hij is dan 41 jaar.
In Titus Brandsma's geboortestad Bolsward staat sinds 1967 een borstbeeld van de priester. Zijn op dat moment 92-jarige zuster Barbara was aanwezig bij de onthulling.
In Titus Brandsma's geboortestad Bolsward staat sinds 1967 een borstbeeld van de priester. Zijn op dat moment 92-jarige zuster Barbara was aanwezig bij de onthulling.
Foto: ANP
Verzetsheld, martelaar, heilige
Na de oorlog wordt Brandsma gezien als verzetsheld. In 1982, veertig jaar na zijn dood, krijgt hij het Verzetsherdenkingskruis toebedeeld. Drie jaar later wordt hij door de Rooms-Katholieke Kerk zalig verklaard, als boegbeeld van het kerkelijk verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Toenmalig paus Johannes Paulus II noemt hem een "martelaar voor het geloof" en stelt dat Brandsma "antwoordde met liefde in een tijd waarin haat hoogtij vierde".
Omdat Brandsma zich verzette tegen de nationaalsocialistische inmenging in de pers, wordt hij door (katholieke) journalisten ook gezien als voorvechter van de persvrijheid. Afgelopen week stuurden Nederlandse en buitenlandse journalisten een brief naar paus Franciscus. Daarin roepen ze op om Brandsma, naast zijn heiligverklaring, ook te benoemen tot beschermheilige van de journalistiek.
In 45 Nederlandse plaatsen en tal van buitenlandse gemeenten zijn kapellen, kerken, scholen en straten naar de priester vernoemd. In Nijmegen staat de door kunstenaars ontworpen Titus Brandsma Gedachteniskerk. Ook een instituut van de Radboud Universiteit dat spiritualiteit onderzoekt, draagt zijn naam.
In mei 2021 erkent een speciale commissie van het Vaticaan dat Brandsma postuum een wonder heeft verricht. Een ongeneeslijk zieke pater uit de Verenigde Staten zou toch zijn genezen van huidkanker, nadat hij had gebeden met een stukje van een pij van Brandsma op zijn hoofd.
Als gevolg van de getuigenis van de Amerikaanse pater komt Brandsma in aanmerking voor heiligverklaring, wat het Vaticaan in november van datzelfde jaar al aankondigt. Brandsma is de eerste Nederlander die heilig wordt verklaard sinds Karel Houben in 2007. Zondag wordt hij samen met negen anderen opgenomen in de canon van katholieke heiligen.