Volgens staalfabrikant Tata Steel is zijn uitstoot van kankerverwekkende paks gehalveerd sinds 2019. Maar die bewering klopt niet, stelde Greenpeace deze week tijdens een zitting bij de Reclame Code Commissie. Hoe zit het met de uitstootcijfers van Tata Steel?
Voor de zitting in het Amsterdamse kantoor van de Reclame Code Commissie is de sfeer nog gemoedelijk. Een campagnevoerder van Greenpeace grapt over een kunstzinnige foto van een schroothoop op de muur: "Kijk, dat wordt jullie nieuwe grondstof."
Hij verwijst daarmee naar de onlangs gewijzigde klimaatplannen van Tata Steel. Die moeten ervoor zorgen dat het bedrijf meer schroot in plaats van 'nieuw' ijzererts gaat verwerken. De vertegenwoordigers van de staalfabrikant staan er schaapachtig naar te kijken.
Tijdens de zitting gaat het er harder aan toe. Tata Steel heeft "het publiek misleid" met reclames over de lagere uitstoot van paks, stelt Greenpeace. Volgens de Code voor Duurzaamheidsreclame moeten alle duurzaamheidsclaims "aantoonbaar juist" zijn, maar dat is volgens Greenpeace niet het geval. De reclames zijn verschenen op verschillende (sociale) media, waaronder ook NU.nl.
'Onmogelijk om alles te meten'
Volgens Greenpeace rekent het bedrijf niet alle bronnen van deze schadelijke stoffen mee, waardoor helemaal niet duidelijk is of de uitstoot wel is gehalveerd. "De totale paks-uitstoot is niet in kaart gebracht. En dus kan Tata Steel niet claimen dat het die uitstoot heeft gehalveerd."
Greenpeace ziet zich gesteund door de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, die toezicht houdt op Tata Steel. De uitstootclaim van Tata is niet te verifiëren, schreef de directeur van de dienst vorig jaar aan omwonenden. Daarvoor moesten bij álle mogelijke bronnen metingen worden gedaan. "Dit is onmogelijk, omdat niet aan alle bronnen gemeten kan worden."
Ook uit een serie rapporten van het RIVM blijkt dat er geen duidelijke daling te zien is in de hoeveelheid paks dat in stof neerdaalt in omliggende dorpen. Die hoeveelheid ging tussen 2020 en 2022 op en neer, maar dat heeft vooral te maken met de windrichting op specifieke momenten.
Wegwaaiend stof telt niet mee
Toch is Tata Steel er zeker van dat de uitstoot is gehalveerd. Het bedrijf verwijst naar een overzicht uit 2019 waarin de uitstoot van alle zeer zorgwekkende stoffen in kaart wordt gebracht.
Daaruit blijkt dat een klein aantal fabrieken van Tata Steel voor het merendeel van de paks-uitstoot zorgt. Daar zijn maatregelen genomen om de uitstoot te verminderen en is wél met metingen geverifieerd dat de uitstoot is gedaald.
Opvallend is dat Tata Steel één bron van paks zelf niet meerekent: de opslagen van grondstoffen op het terrein. Stof dat daarvan afwaait, telt volgens de staalfabrikant niet mee. "Dat verwaaien van paks, dat is geen emissie", stelt de vertegenwoordiger van het bedrijf.
"Daar zijn wel maatregelen tegen genomen, met hetzelfde doel: om de uitstoot te verminderen." Maar deze verwaaiing heeft "niet te maken" met de halveringsclaim. In de milieuplannen van Tata Steel vallen deze maatregelen onder een andere categorie.
De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied "is van mening dat bij de opslagen wel sprake is van een (diffuse) emissie", zegt een woordvoerder. Maar het is "expliciet niet" de rol van de dienst "om door het staalbedrijf op eigen initiatief opgestelde rapporten (en daaropvolgende reductieclaims) van Tata Steel te verifiëren".
Metingen bij lekkende cokesgasfabrieken
De cokesgasfabrieken van Tata Steel zijn een ander twistpunt in deze zaak. De fabrieken zijn sterk verouderd en kampen regelmatig met incidenten. Omwonenden ondervinden veel stank- en stofoverlast. Maar volgens Tata Steel zijn ze geen grote bron van paks.
De staalfabrikant stelt dat de uitstoot van paks uit de Cokesgasfabriek 2 wel is afgenomen. Tata Steel-werknemers hebben gekeken hoeveel de cokesovens van de fabriek lekken en zij stelden vast dat er minder uitstoot is. Volgens een adviesbureau dat door Tata Steel is ingehuurd, is het "niet mogelijk om te controleren" of die inspecties goed zijn uitgevoerd.
Tata kan daarom niet claimen dat deze uitstoot is gedaald, vindt Greenpeace. Komende maand publiceert de omgevingsdienst resultaten van metingen bij de cokesgasfabriek, die naast Wijk aan Zee staat. Die moeten een beter inzicht geven in de paks en andere stoffen die weglekken uit de fabriek.
"Zolang de conclusies van dat onderzoek niet gepubliceerd zijn, kan Tata Steel geen claim maken over de uitstoot van paks bij Cokesfabriek 2", vindt Greenpeace. Maar volgens de staalfabrikant is er nu al voldoende inzicht in deze uitstoot.
'Greenpece wantrouwt de intenties van Tata Steel'
De kritiek van de milieuorganisatie "getuigt van wantrouwen van Greenpeace over de intenties van Tata Steel", stelde een woordvoerder van het bedrijf. De staalfabriek zegt juist het gesprek aan te willen gaan met critici, om draagvlak te vinden voor haar milieumaatregelen. "Daarom heeft Tata Steel er helemaal niets aan om verkeerd te informeren."
De Reclame Code Commissie doet binnen vier weken uitspraak in de zaak.
Podcastserie over Tata Steel
NU.nl-verslaggever Jeroen Kraan werkt aan een podcastserie over Tata Steel en de milieugeschiedenis van de Hoogovens.
Tips? Mail naar jeroen@nu.nl.