Defensie-expert Ko Colijn voorziet Nederlanders al bijna vijftig jaar van duiding bij gewapende conflicten. Voor NU.nl volgt hij de strijd in Oekraïne en geeft hij antwoord op onze (en jullie) vragen. Dit keer bespreekt hij het langverwachte tegenoffensief van Oekraïne, dat geen overrompelend succes bleek.
Eind maart haastte de Amerikaanse opperbaas der strijdkrachten Marc Milley zich al naar Duitsland om orde op zaken te stellen. Tegen de aanwezige Oekraïense generaals zei hij dat de VS het heroveren van de Krim eigenlijk niet zo nodig vindt. "Als je die verdomde Russen aan de onderhandelingstafel kunt overtuigen dat je het zou kunnen, hoef je het niet eens echt te doen", zal Milley ongeveer gezegd hebben.
Een paar bommen op die nieuwe brug bij Kerch en een geslaagde actie tegen de stad Melitopol en de zaak is eigenlijk al gepiept. Dan zitten de Russen afgesneden op dat schiereiland en droogt die rakettenregen op Oekraïense steden en energiecentrales ook vanzelf op. Dat zou Oekraïne ook munitie schelen, die ze van de Amerikanen willen ontvangen. Maar die hebben de wapens zelf ook nodig en kunnen niet eindeloos doorgaan met leveringen.
Inmiddels twijfelt meer dan de helft van de Amerikanen aan de zin van méér wapenhulp. De grens van 50 miljard dollar komt rap in zicht, net als de presidentsverkiezingen. De recentste gift van 250 miljoen dollar bewijst al dat de Amerikaanse geestdrift afneemt.
De Oekraïense generaals gingen mokkend akkoord. Ze hoopten dat Europa misschien nog wel wat wapens had die de Amerikanen niet wilden leveren. Tegenwoordig maakt Oekraïne zelf ook een prima kruisraket waarmee ze de Russen in eigen land zenuwachtig maken: de Bever. Ze hebben het volste recht om hun Krim te heroveren, wat die voorzichtige Amerikanen er ook van vonden.
Russische 'rode lijnen' niet meer serieus te nemen
Een paar bondgenoten kwamen met Stormshadow-kruisraketten over de brug. Daarnaast trotseerden kleine landen als Nederland, Denemarken en Noorwegen de Amerikaanse weigering om afgeschreven F-16's te leveren. Uiteindelijk gingen de Verenigde Staten overstag en gaven ze zelfs toe dat die Russische rode lijnen niet al te serieus meer hoefden te worden genomen.
De Amerikaanse goedkeuring om F-16's te leveren betekent een stap naar de luchtoorlog. Dat was tot nu toe een veronderstelde Russische rode lijn. Maar het zal in de praktijk niet zoveel uitmaken, want de vliegtuigen zijn afgeschreven en bovendien pas half 2024 beschikbaar.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zei uiteraard dankjewel, maar haastte zich om toe te voegen dat hij er wel 160 nodig heeft. Dat zijn er veel meer dan de Europese landen willen en kunnen leveren. De volgende stap van Zelensky zal zijn om raketten te vragen waarmee Russische gevechtsvliegtuigen bestookt kunnen worden. De Russen hebben in de tussentijd nog steeds de overhand in de lucht.
'Eigenwijze' Oekraïners vinden zwakke plekken bij Russen
De 'eigenwijsheid' van Oekraïne lijkt overigens te werken. Langzaam maar zeker vinden ze zwakke plekken in de Russische verdediging. Ook in de VS vinden ze dat toch wel indrukwekkend. Er was wat kritiek op de Oekraïense dadendrang langs het 1.200 kilometer lange front. Maar er groeide ook begrip en waardering.
Het Oekraïense tegenoffensief richt zich nu op Melitopol (de toegangspoort tot de Krim) en het doorbreken van de Russische verdediging in het zuiden. De drassige winter, die gevechten op de grond hindert of zelfs onmogelijk maakt, zal in het warmere zuiden ook minder tegenzitten. Het is daar zanderiger dan in het noorden en oosten. Wellicht kan Oekraïne daar in de winter doorvechten.
De doorbraak van de eerste verdedigingslinie van de Russen op 2 september was toe te schrijven aan de beslissing van de Amerikaanse president Joe Biden om clustermunitie aan Oekraïne te leveren. Deze munitie heeft dood en verderf gezaaid in Russische loopgraven.
Nu houdt ook Rusland zich niet aan het verdrag tegen dit "onmenselijke" wapen. Maar het blijft pijnlijk dat uitgerekend dit nu juist zoveel succes op het slagveld heeft. Toch gaf buitenlandminister Dmytro Kuleba een ongebruikelijke sneer richting de "generaals vanuit de leunstoel".
Neerschieten Prigozhin slechts 'tussendoortje'
En het waarschijnlijke neerschieten van Wagner-leider Yevgeny Prigozhin? Dat is toch vermoedelijk niet meer dan een 'tussendoortje'. Het heeft voor Oekraïne minder betekenis dan Afrika, waar de huurlingen hun geld vandaan halen.
Het inzetten van huurlingen kan soms voordelig zijn omdat je ze de vuile klusjes kunt laten doen die je vervolgens ontkent. Maar de muiterij eind juni heeft de Russische president Vladimir Poetin ook geleerd dat het niet zonder risico is. De huurlingen in Belarus heeft de Russen weinig opgeleverd. Het houdt wat Oekraïense troepen bezig - Belarus ligt vlak bij Kyiv - en het maakt de Polen een beetje waakzaam.
Maar Wagner is nu een stuurloze bende die geen eigen luchtmacht of schepen heeft. Hun militaire rol is uitgespeeld. Het zou me zelfs niet verbazen als een deel van de mannen tegen Rusland en zelfs mét Oekraïne gaat vechten. Het gaat hun immers vooral om geld, en niet om vaderlandsliefde.