Met oud-militair Pavel als president zetten de Tsjechen hun pro-Europese koers voort

„We hadden Havel, nu hebben we Pavel!”, appen liberale en progressieve Tsjechen zaterdagavond opgelucht naar elkaar. Oud-NAVO-generaal Petr Pavel (61) is even daarvoor overtuigend tot president van Tsjechië verkozen, met ruim 58 procent van de stemmen. Pavel versloeg niet alleen de populistische oligarch Andrej Babis, hij is ook de eerste president sinds de nationale held Václav Havel (1993-2003) die uitgesproken pro-Europees is en opkomt voor mensenrechten. „Waarden als waarheid, waardigheid, respect en bescheidenheid hebben gewonnen”, zei Pavel tijdens zijn overwinningstoespraak in Praag.

Het Tsjechische presidentschap is een voornamelijk ceremoniële functie, maar met de verkiezing van Pavel kiest het land voor westerse waarden en ruimhartige hulp aan Oekraïne. Zijn tegenstander Babis mikte in de campagne juist op afkalvende steun aan het door Rusland belaagde land. De ex-premier suggereerde dat Tsjechië onder Pavels leiding partij in de oorlog zou worden. En hij ondermijnde de NAVO-afspraak dat een aangevallen lidstaat door bondgenoten verdedigd zou moeten worden. „Ik weet wat oorlog is en wens dat niemand toe”, reageerde Pavel op Babis’ aantijgingen.

Pavel is partijloos en politiek onervaren, maar boogt op een lange militaire en internationale carrière. Hij groeide in communistisch Tsjechoslowakije op als zoon van een beroepsmilitair en koos zelf ook voor het leger. In de jaren tachtig was hij commandant van parachutisten en werd hij opgeleid tot inlichtingenofficier. Na de geweldloze splitsing van Tsjechië en Slowakije, in 1993, diende hij de Verenigde Naties tijdens het gewelddadige uiteenvallen van Joegoslavië. Hij werd zowel in Tsjechië als in Frankrijk onderscheiden voor het evacueren, ook in 1993, van een groep Franse soldaten die onder vuur werd genomen.

Pavel klom vervolgens – via onder meer het operationele NAVO-centrum in Brunssum, Limburg – op tot de hoogte militair in Tsjechië. In 2015 werd hij voorzitter van het Militair Comité van de NAVO, de eerste en enige militair uit een voormalig Warschaupact-land die deze functie heeft vervuld. Na zijn pensionering, in 2018, bereidde hij zich opzichtig voor op een gooi naar het presidentschap. Zo richtte hij met andere prominente Tsjechen een organisatie op om te helpen in de bestrijding van de coronapandemie en reisde hij op een motor het land rond om kiezers te ontmoeten. Met zijn grijze baard en haardos werd hij een bekend gezicht in het publieke debat, zonder zich bij een politieke partij aan te sluiten.

De verkiezing van Pavel sterkt de Europese eensgezindheid in de steun voor Oekraïne, maar is vooral een opsteker voor de centrum-rechtse Tsjechische regering. Het kabinet, onder leiding van premier Petr Fiala, had tot nu toe te maken met de controversiële president Milos Zeman, die zich in het verleden als pro-Russisch profileerde en meermaals zijn veto uitsprak over wetgeving. In september won Fiala’s coalitie al de senaatsverkiezingen van Babis’ ANO-partij en nu krijgt ze ook een geestverwant in het Praagse Kasteel, waar de president zetelt.