Shell moet gaan meebetalen aan een steunpakket voor Britten die worden geraakt door de stijgende energieprijzen. Dat heeft de Britse minister van Financiën gisteren besloten.
Het pakket van omgerekend bijna 18 miljard euro wordt gedeeltelijk gefinancierd door een extra belasting van 25 procent op de winsten van olieconcerns als Shell en British Petroleum (BP). BP reageerde vandaag in Britse media dat het haar investeringsplannen in Engeland heroverweegt. Shell wil zich niet uitlaten over de investeringen.
"Maar een klein deel van onze winst wordt in het Verenigd Koninkrijk gerealiseerd", zegt een woordvoerder. Toch vindt Shell de belasting geen goed idee. "Winst afromen is geen langetermijnoplossing. Er kan beter extra geïnvesteerd worden in schonere energievormen. We zijn daarover constructief in gesprek met de regering."
"Door de oorlog in Oekraïne krijgen oliebedrijven enorm hoge winsten, waar ze niks voor hoefden te doen," zegt Jan van de Streek, hoogleraar belastingrecht in Leiden. "Daarom vind ik zo'n tijdelijke belasting op overwinsten zeker geen gek idee, gezien de uitzonderlijke situatie."
Zo werd er in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog een tijdelijke oorlogswinstbelasting ingevoerd, ook om de extra bedrijfswinsten te belasten die werden gemaakt omdat sommige bedrijven profijt hadden van die oorlog. Maar vooralsnog zijn er geen vergelijkbare plannen in Nederland om olieconcerns - of andere bedrijven die nu extra winstgevend dankzij de oorlog zijn - extra te belasten.
Eind vorig jaar verhuisde het hoofdkantoor van Shell naar Londen. Daarbij speelden ook fiscale overwegingen: vooral de dividendbelasting zou voor aandeelhouders doorslaggevend zijn geweest. De extra belasting voor Shell is daarom opvallend: ook in het VK ontkomt het bedrijf niet aan nieuwe fiscale regelingen.
"Dit laat zeker zien dat belastingheffing aan verandering onderhevig is, het hangt af van de politiek", zegt Van de Streek. Maar hij vindt niet dat het vertrek van Shell uit Nederland hierdoor voor niks is geweest. "De dividendbelasting gaat om wereldwinst, dit gaat alleen over winst in het VK, en de maatregel is tijdelijk," zegt van de Streek. "Dat is appels met peren vergelijken."
Hij verwacht dan ook niet dat BP of Shell uit Engeland gaat vertrekken, ondanks hun publieke uitingen. "Dat zou niks oplossen, want ze kunnen deze belasting niet ontwijken door het hoofdkantoor in een ander land te vestigen, in tegenstelling tot de dividendbelasting."
Winst uit de exploratie van natuurlijke rijkdommen zoals olie, moet hoe dan ook betaald worden aan het land waar de grondstoffen vandaan komen. Het maakt dus niet uit waar het hoofdkantoor van een bedrijf staat. "Daarom snap ik dat het VK dit hoger belast, want het heeft minder gevolgen voor het vestigingsklimaat."
'Dit gaat niet gebeuren in Nederland'
Het principe dat bedrijven die buitengewoon winstgevend zijn door een crisis meer belasting moeten betalen, om dat geld te geven aan groepen die juist hard getroffen worden, zou volgens hoogleraar Van de Streek ook op andere sectoren kunnen worden toegepast. "Internetbedrijven en supermarkten profiteerden disproportioneel tijdens de coronacrisis bijvoorbeeld."
Maar daar staat niks over in het coalitieakkoord en de discussie kwam niet aan bod bij de Voorjaarsnota. "Tijdens de pandemie werd alleen de vennootschapsbelasting verhoogd met 0,8 procent om de zorgsalarissen te verhogen, maar dat is natuurlijk niks vergeleken met de 25 procent extra winstbelasting in Engeland."
Of een verhoogde belasting op olie exploratie in Nederland ook een optie zou zijn betwijfelt Van de Streek. "Als de NAM steeds meer wil afschalen, dan hebben we misschien minder aan de verhoging van zo'n belasting, ook omdat die belasting nu al hoger is dan hij in Engeland was."