Kaag wil KLM aanpakken omdat luchtvaartmaatschappij coronavoorwaarden niet heeft nageleefd

Luchtvaart De minister van Financiën beraadt zich op juridische stappen na een rapportage van de staatsagent. De Tweede Kamer toont zich kritisch op KLM.

Het kabinet overweegt om een rechtszaak te beginnen tegen KLM omdat de luchtvaartmaatschappij zich niet heeft gehouden aan alle afspraken voor de coronasteun. Voor de zomer wil minister Sigrid Kaag (Financiën, D66) laten weten welke stappen „wenselijk en juridisch haalbaar” zijn.

Dat beloofde de minister donderdag aan de Tweede Kamer in een debat over staatsdeelnemingen. De staat bezit 9,3 procent van de aandelen in moederconcern Air France-KLM.

Kaag reageerde op de vijfde en laatste rapportage van staatsagent Jeroen Kremers, die namens de staat toezicht hield op de steunvoorwaarden aan het miljardenpakket waarmee KLM de coronacrisis heeft overleefd. In het begin van de pandemie leed het bedrijf een verlies van circa 10 miljoen euro per dag.

Staatsagent Kremers stelde in zijn rapport, dat woensdag naar de Kamer werd gestuurd, dat KLM belangrijke steunvoorwaarden niet heeft nageleefd. De luchtvaartmaatschappij heeft volgens hem onvoldoende gesneden in de structurele kosten om een gezonde concurrentiepositie op te bouwen. Volgens Kremers is de balans van KLM zwak ten opzichte van concurrerende maatschappijen. Ook zou KLM mogelijk belastingontwijking faciliteren door medewerkers die in het buitenland wonen.

De luchtvaartmaatschappij weerspreekt de kritiek en vindt dat Kremers feiten en meningen over KLM door elkaar haalt. Zo heeft de staatsagent het over besparingen in 2023 maar de uitkomst daarvan staat volgens KLM nog helemaal niet vast. Sommige luchtvaartvakbonden zien in Kremers’ kritiek een „ware kruistocht” tegen KLM en de luchtvaart.

Kaag zei donderdag in de Kamer dat zij alle conclusies van Kremers onderschrijft. „Het is meer dan teleurstellend dat KLM zich niet heeft gehouden aan de afspraken”, aldus Kaag. „Van een bedrijf met een voorbeeldfunctie hadden wij beter mogen verwachten.”

In zijn rapportage noemt Kremers een aantal mogelijkheden om KLM te dwingen zich alsnog aan de voorwaarden te houden, ook al is het steunprogramma vorige maand officieel al stopgezet op initiatief van de luchtvaartmaatschappij. Kremers noemt onder meer een gang naar de rechter; de steun is een privaatrechtelijke overeenkomst. Hij suggereert ook dat Financiën de uitgestelde loonbelasting waarvan KLM nog 1,3 miljard moet terugbetalen eerder zou kunnen invorderen.

Minister Kaag benadrukte donderdag in de Kamer dat er minder juridische mogelijkheden zijn dan Kremers voorspiegelt. De landsadvocaat gaat alle opties in kaart brengen.

De minister ging niet in op de lopende procedure bij het Europees Hof van Justitie van Ryanair tegen de Europese Commissie over KLM. De Ierse budgetmaatschappij vindt dat nationale luchtvaartmaatschappijen als KLM tijdens de pandemie marktverstorende, concurrentievervalsende staatssteun hebben gehad. De Europese Commissie die de Nederlandse steun aan KLM goedkeurde, staat mogelijk zwakker voor de EU-rechter als blijkt dat KLM zich niet heeft gehouden aan alle met het Nederlandse kabinet gemaakte afspraken.

De Tweede Kamer toonde zich zeer kritisch over het niet naleven van de steunvoorwaarden door KLM. „Er lijkt hier met belastinggeld net zo te worden omgegaan als met koffers”, zei Eelco Heinen (VVD). „Je geeft het in goed vertrouwen af, maar je moet maar zien hoe je het terugkrijgt.” KLM heeft alle leningen overigens terugbetaald met rente, inclusief 80 miljoen euro rente.

Ook de Kamer wil dat minister Kaag de juridische mogelijkheden onderzoekt. Kamerlid Henk Nijboer (PvdA): „Dat KLM de voorwaarden niet naleeft, kan niet door de beugel. Hoe kan je op deze manier in de toekomst nog publieke steun geven aan KLM of aan een ander bedrijf dat in de problemen zit?” KLM heeft de eigen positie niet gemakkelijker gemaakt, beaamde Kaag.

Mahir Alkaya (SP) vond dat het kabinet ook moet kijken naar de eigen rol in de reddingsoperatie van KLM. Volgens de SP’er had het kabinet de problemen met de steunvoorwaarden kunnen zien aankomen. „Het koppelen van allerlei voorwaarden aan overheidssteun is niet de manier om publieke belangen te waarborgen”, aldus Alkaya. Hij zou KLM het liefst nationaliseren.

Na de zomer komt het kabinet met een evaluatie van de redding van KLM en de voor deze operatie geïntroduceerde rol van een staatsagent.