Hoe Bergen aan Zee het decor werd van een wraakactie in het internationale drugscircuit

„Ja, we komen richting huis. We hebben geschoten met die Colombianen”, zegt Macedoniër Enes I. in een spraakbericht dat de politie later zal onderscheppen. Het is iets over half vijf, op 16 februari 2021. Hij praat snel, gejaagd. „Weet je wat er is gebeurd? Bam, bam, bam, bam, bam, bam. Prrr, prrr, bababambambam.” En: „We hebben volgens mij iemand geraakt.”

Op die dag wordt in Bergen aan Zee de 45-jarige Colombiaan Andrés Castrillón op klaarlichte dag doodgeschoten. Op camerabeelden is te zien hoe hij te voet richting een witte Mercedes loopt op het Van der Wijkplein en een praatje aanknoopt met de inzittenden. Dan komt er een donkere Audi A6 aanrijden. Er klinkt een schot. Twee mannen stappen uit de Audi en proberen de Colombiaan de auto in te sleuren. Er vallen klappen, een tweede schot klinkt.

Daarna een salvo, zeven schoten, kort achter elkaar. Auto’s scheuren weg, er klinkt gegil en geschreeuw. Castrillón zakt in elkaar. Een buurtbewoner filmt hoe hij, door een toegesnelde vriend en zijn zoon, in een auto wordt getild. Dat voertuig wordt kort daarna in Bergen klemgereden door de politie. De Colombiaan zit zwaar bloedend in de auto. Hij overlijdt kort daarna op straat aan zijn verwondingen.

Wat hier is gebeurd, staat zo ver van ons af, dit is gewoon niet te bevatten”

Peter Rehwinkel burgemeester Bergen

De aanslag in het kunstenaarsdorp Bergen aan Zee doet veel stof opwaaien. Veel Bergenaren, ook kinderen, zijn getuige van de schietpartij. „Wat hier is gebeurd, staat zo ver van ons af, dit is gewoon niet te bevatten”, zegt burgemeester Peter Rehwinkel na de moord tegen regionale nieuwszender NH Nieuws. Hoe werd een rustig kustdorp decor van een conflict over drugs, waarbij criminelen van over de hele wereld betrokken lijken te zijn?

Aanleiding voor de schietpartij, zo blijkt uit dossierstukken die NRC heeft ingezien, is een conflict van een paar dagen eerder, over drugs. Het is een ruzie tussen mannen die actief zijn in de georganiseerde criminaliteit. Enkelen zijn Nederlands, de rest is geboren in landen over de hele wereld: Colombia, Armenië, Polen, Irak en Macedonië.

Deze week zal het OM de strafeis formuleren tegen de verdachten in deze zaak. Negen mannen staan terecht voor het medeplegen van doodslag, het medeplegen van poging tot vrijheidsberoving met de dood tot gevolg, of medeplichtigheid aan die feiten.

Vorige week werd bekend dat een van de nog voortvluchtige verdachten, Enes I., begin deze maand is doodgeschoten in Noord-Macedonië.

Dat de mannen niet per se veel op hebben met de plaats delict, blijkt uit spraakberichten die Enes I. net na het incident verstuurt. „We hebben geschoten te midden van Amsterdam”, roept hij.

Een conflict tussen internationale drugscriminelen dat in Nederland wordt uitgevochten: het gebeurt steeds vaker, ziet criminoloog Toine Spapens. „Nederland heeft een imago op drugsgebied, waardoor allerlei mensen hiernaartoe komen om in drugs te handelen. Het trekt gelukszoekers die denken hier rijk te worden in de drugshandel, maar ook professionelere drugscriminelen.”

Slachtoffer Andrés Eduardo Valencia Castrillón zou zich hebben beziggehouden met handel in cocaïne, maar hij probeerde ook mensen op te lichten met nepdrugs. Een van de methoden: poedersuiker verkopen als cocaïne.

Nederland is niet zijn thuishaven. Castrillón verblijft in Spanje en reist vanuit daar heel Europa door om zaken te doen. Enkele weken voor zijn dood is hij neergestreken in Nederland.

Vijf dagen voor de schietpartij heeft hij een afspraak met de 34-jarige Pool Mariusz M., die in Rijswijk woont. Het wordt een fiasco, blijkt uit een bericht dat Mariusz M. na de afspraak aan bekenden van hem stuurt.

De Pool wordt beroofd van 150.000 euro en een Rolex. Het lijkt erop dat Castrillón en zijn handlangers geprobeerd hebben hem op te lichten met nepdrugs, en toen dat niet lukte zijn geld en horloge hebben afgepakt.

Dat scenario vindt steun in de aanhouding van de kompanen van Andrés Castrillón, kort na de schietpartij. De groep Colombianen wordt in een Amsterdams hotel opgepakt. In de hotelkamers worden twee pistolen gevonden, plus een kleine zes ton aan contant geld. Grote sommen geld zijn verstopt in de kledingkast en in een grote rolkoffer, gewikkeld in huishoudfolie met briefjes met namen, woorden en bedragen, bijvoorbeeld: „15.000 Juan”. Vijf van de mannen zijn inmiddels veroordeeld voor onder meer witwassen.

De mislukte deal is het motief voor de schietpartij in Bergen, zo is het scenario van justitie. Het is een vergeldingsactie. Nadat Mariusz M. was beroofd, zou hij van mensen uit zijn netwerk hulp aangeboden hebben gekregen. De Pool Marcin A. zou een sturende rol hebben gespeeld. „Ik heb Albanesen op de telefoon”, meldt Marcin A. op 11 februari aan Mariusz M. Volgens hem zijn ze sterk en „indien nodig hebben ze ook veel uitrusting.”

Vroeger zaten criminelen op de camping over de grens, nu ontmoeten ze elkaar in Dubai

Toine Spapens criminoloog

Voor de wraakactie wordt voor Mariusz M. opnieuw een afspraak gemaakt met de Colombianen, in Bergen aan Zee. Uit de berichten is op te maken dat het doel ontvoering is, om de Rolex en het geld terug te krijgen. Marcin A. stuurt een bericht aan Mariusz M.: zodra „ze” [de Colombianen] ontwapend zijn, en met „plastic binders” zijn vastgebonden kan Mariusz komen „voor verhoor”. Marcin schrijft over de mensen die hij heeft ingeschakeld: „Zij gaan het vuile werk doen […] en kunnen weggaan.”

Die ochtend komen de mannen in verschillende auto’s in beweging. Uit telecomgegevens blijkt dat ze verzamelen bij een fastfoodrestaurant in Amsterdam. Er is een spotter, die de situatie in het kustdorp in kaart brengt. Een aantal rijdt richting de plek van de afspraak. Onder hen de Macedoniër Enes I., de Irakezen Haik A. en Karwan H. en de nog voortvluchtige Pool Ardijan A.

Er volgt een ontmoeting in Bergen aan Zee, die volledig uit de hand zal lopen. Die plek lijkt enigszins toevallig te zijn gekozen, tot onvrede van Marcin A. Hij denkt dat in het kleine plaatsje een grote groep mensen snel opvalt. „Amsterdam beter”, bericht hij aan Mariusz M. Maar de locatie, met slechts één toegangsweg, blijft staan.

Als Andrés Castrillón met de inzittenden van de witte Mercedes staat te praten en enkele mannen hem een andere auto in proberen te sleuren, bemoeien ook de inzittenden van de Mercedes zich ermee. Na de schoten, waarvan een aantal Castrillón fataal worden, stappen de mannen in hun auto’s en scheuren er vandoor. Op de beelden is niet duidelijk te zien wie er schiet.

Wel begint een aantal betrokkenen meteen na de schietpartij berichten te sturen, die de politie later onderschept. „Wij hebben net een schietpartij met Colombianen gehad”, meldt Ardijan A. Hij vervolgt: „Ik verneukte hem meteen twee keer en die klojo viel neer.” Enes I. spreekt meerdere spraakberichten in waarin hij zegt dat er is geschoten op Colombianen „die ons hadden beroofd”.

Dat er bij de schietpartij in het kustdorp mensen van over de hele wereld betrokken zijn, komt ook doordat de criminele wereld kleiner is geworden, zegt criminoloog Spapens. „Misdaad is altijd internationaal geweest. Maar vroeger zaten criminelen op de camping net over de grens en nu ontmoeten ze in Dubai handelspartners van over de hele wereld.”

Volgens Brian de Pree, advocaat van verdachte Arman K., wijst alles op een ontspoorde poging tot ontvoering. „Dit is geen liquidatie, maar een conflict dat uit de hand is gelopen.”

Max den Blanken, advocaat van Marcin A., zegt dat de onderschepte berichten de interne politiek van een criminele netwerkorganisatie zichtbaar maken. Maar, meent hij: „In dit strafproces dient de schietpartij centraal te staan. Daar is mijn cliënt niet aan te verbinden, ook niet als organisator.”

Overigens hoeft justitie niet per se te bewijzen wie er heeft geschoten: een veroordeling voor medeplegen van doodslag is ook mogelijk, zonder dat de verdachte zelf de trekker heeft overgehaald.

Advocaten hebben moeite met de film die het OM heeft gemaakt, waarin de oorsprong van het conflict wordt uitgelegd. Die film is verstrekt aan procespartijen en tolken. Jan Boone, advocaat van Haik A.: „Ik heb bezwaar tegen de film omdat die uitsluitend is bedoeld om de rechter te overtuigen omdat het bewijs erg mager is.”

Het OM zegt niet inhoudelijk op de zaak in te kunnen gaan, en deze week met meer details te komen in het requisitoir, waarin ook de strafeisen worden geformuleerd. De uitspraak wordt eind april verwacht.

De auto’s die de verdachten hebben gebruikt worden uiteindelijk in Egmond aan den Hoef en Bergen teruggevonden. De verdachten sturen elkaar daarna berichten over opties om onder te duiken. Twee van hen zeggen dat ze de telefoons moeten weggooien. Maar al snel wordt de schietpartij niet meer genoemd, en sturen ze elkaar weer berichten over handel. „Ik heb morgen een afspraak met iemand over een goede deal”, meldt Marcin A. een dag na de schietpartij. „Hebben jullie belangstelling voor Scandinavië?”