Gehavende banken, dieprode beurzen: het is al twee weken onrustig in de financiële wereld. Wat begon met de ondergang van Silicon Valley Bank eindigde dit weekend met een gedwongen miljardenovername van de noodlijdende Zwitserse bank Credit Suisse.
Het roept vragen op die sinds de bankencrisis in 2007 en 2008 nauwelijks hardop zijn gesteld. De diepste recessie sinds de jaren 30 begon destijds immers met het omvallen van enkele individuele banken en hypotheekinstellingen, in 2007. Toen ook de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers failliet ging, veroorzaakte dat een schokgolf door de financiële wereld, en uiteindelijk een diepe economische crisis. Toch is de situatie behoorlijk anders dan toen.
Waarom?
Het grootste verschil met toen zit in de regelgeving: die is voor banken veel strenger geworden. Grote banken staan inmiddels onder direct toezicht van de Europese Centrale Bank en moeten zich aan strikte eisen houden als het gaat om risico's en veel hogere buffers aanhouden voor het geval er iets misgaat.
Rekeninghouders hebben in de hele eurozone bovendien de garantie dat hun bankrekening tot 100.000 euro beschermd is. Nationale banken staan garant voor elkaar, en het is de bedoeling dat er uiteindelijk één Europese bankenunie komt waarbij alle banken binnen de eurozone voor elkaar garant staan.
Daarnaast is er een 'resolutiemechanisme': een draaiboek waarmee toezichthouders aan de slag gaan als een bank failliet dreigt te gaan. Daarin is afgesproken dat niet de belastingbetaler, maar eerst de aandeelhouders en de obligatiehouders van de bank hun verlies moeten nemen.
Andere oorzaken
Geen enkele crisis is dezelfde, en dat geldt ook voor de onrust die we nu zien rond de banken.
De bankencrisis in 2007 begon in de Verenigde Staten. Banken hadden hypotheken verkocht aan mensen die ze nauwelijks konden betalen. Toen de huizenmarkt instortte, en de ene huizenbezitter na de andere zijn sleutels moest inleveren, bleek dat die 'rommelhypotheken' waren doorverkocht, waren gebundeld en als risicoloze beleggingsproducten op de balans waren beland van investeerders en banken wereldwijd.
Nu begon de onrust weer in Amerika, maar met een heel andere oorzaak. De Silicon Valley Bank werd genekt door de sterk stijgende rente in combinatie met een verzwakkende techsector. De bank bleek niet alleen een nogal eenzijdig klantenbestand te hebben van risicovolle start-ups, maar ook nogal eenzijdig te hebben geïnvesteerd in langlopende leningen, tegen een vaste rente. Die beleggingen werden plotseling fors minder waard toen de rente steeg.
Meer weten over de problemen van de Silicon Valley Bank en de techsector? Onze verslaggever in Californië legt het uit in de video:
Dat de Amerikaanse toezichthouders de risico's bij Silicon Valley Bank niet in het vizier hadden, kwam doordat de bank gezien werd als 'kleine bank' die niet gered zou hoeven te worden als het mis zou gaan. De bank hoefde zich dus ook niet te houden aan de strengere regelgeving voor grote banken.
Pas toen duidelijk werd dat talloze techbedrijven failliet dreigden te gaan als ze niet meer bij hun geld konden, besloten de autoriteiten het roer over te nemen bij Silicon Valley Bank en tegoeden toch te garanderen.
Ook Credit Suisse is een geval apart. De bank kampt al jaren met corruptieschandalen en megaverliezen door enkele grote dubieuze klanten. Eind vorig jaar was er al sprake van een kleine bank run. Toen vorige week bleek dat de Zwitserse bank het risicobeheer nog steeds niet op orde had en grootaandeelhouder Saudi National Bank bekendmaakte niet van plan te zijn om de bank extra te steunen, was het vertrouwen weg. Klanten haalden zo'n 10 miljard euro per dag weg.
Kan de onrust overslaan?
ECB-president Christine Lagarde heeft in een gesprek met het Europees Parlement nog maar eens gezegd dat ze het volste vertrouwen heeft in de robuustheid van het Europese bankwezen. Met een kleine sneer naar de Amerikaanse toezichthouders: "Álle banken vallen bij ons onder het (strengere, red.) Basel III-toezicht, niet sómmige banken."
Ook wees ze op het verschil in toezicht op EU-banken en Zwitserse banken. "Onze regels worden niet toegepast door andere instituten, met name de Zwitserse autoriteiten", zei ze. "Zwitserland zet niet de standaard in Europa."
Maar de teloorgang van de tweede bank van Zwitserland blijft niet zonder gevolgen, gaf ze ook aan. De ECB houdt de situatie scherp in de gaten.