N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Uit het niets komt een stervende industrie weer tot leven: de gaswinning op de Noordzee. Het kabinet maakte begin juni bekend dat gaswinner ONE-Dyas naar gas mag gaan boren in een nieuw veld boven Schiermonnikoog. Daarmee komt de winning op zee weer op gang, nadat grote gasbedrijven zoals BP en de NAM hun velden afgelopen jaren juist verkochten of in de etalage zetten.
Jarenlang wachtte ONE-Dyas op een vergunning voor het veld dat in 2017 onder de Nederlandse en Duitse Noordzee werd ontdekt. Nederland was akkoord, maar de Duitse deelstaat Nedersaksen hield het tegen uit milieuoverwegingen. Door de oorlog in Oekraïne veranderden de Duitsers van mening en kwam de vergunning alsnog tot stand, omdat de oosterburen snel onafhankelijk willen worden van Russisch gas. ONE-Dyas verwacht in de winter van 2024 gas te kunnen leveren uit het nieuwe veld.
De Duitse ommekeer lijkt een voorbode van een wederopstanding van het Noordzeegas, maar natuurorganisaties en de Waddeneilanden hebben grote bezwaren.
De afgelopen zestig jaar ging het in Nederland nooit over gastekorten, dankzij het gas in Groningen. Er was genoeg gas om alle Nederlandse huishoudens te verwarmen en de industrie draaiende te houden. Bovendien verdiende Nederland miljarden aan de gasexport naar Noordwest-Europa. Maar door de aardbevingen in Groningen is de gaswinning de afgelopen jaren drastisch verlaagd. De veiligheid van de bewoners kan niet meer worden gegarandeerd en daarom gaat dit najaar het Groningse gasveld op ‘de waakvlam’, wat betekent dat de productie zo goed als stopt en alleen omhoog gaat in absolute noodgevallen.
Door de hoge gasprijzen klinkt de roep om meer gas uit het Groningse veld. Er zit nog zeker 450 miljard kubieke meter aardgas onder de grond. Dat is goed voor ruim tien jaar de jaarlijkse Nederlandse gasbehoefte: Nederlandse huishoudens en industrie verbruiken pakweg 40 miljard kubieke meter gas per jaar.
Maar het kabinet is resoluut: er wordt alleen een beroep op extra gas uit Groningen gedaan als het echt niet anders kan. „Als mensen in ziekenhuizen of scholen in de kou zitten, dan kan het in beeld komen. Niet eerder”, zei staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw, D66) recentelijk in de Tweede Kamer. Zover lijkt het voorlopig niet te komen.
Ondertussen blijven de gasprijzen hoog – het vijfvoudige in vergelijking met een jaar geleden – en staan door de oorlog in Oekraïne de leveringen van buitenlands gas onder druk. Deze maand maakte Rusland bekend te stoppen met een gedeelte van de gasleveringen aan Nederland.
Daarom zoekt Nederland overal naar alternatieven: schepen met duur vloeibaar gas (LNG) meren af en aan in Rotterdam en binnenkort ook in de Groningse Eemshaven. Er komt gas uit Noorwegen en in het Groningse Zuidbroek komt een nieuwe stikstoffabriek die buitenlands gas kan omzetten naar Nederlands gas. Én het kabinet wil snel extra gas winnen uit de Noordzee.
Buiten het enorme gasveld in Groningen kent Nederland zo’n 250 kleine gasvelden die in productie zijn, waarvan 150 in de Noordzee liggen. Jaarlijks produceren die velden op zee zo’n 10 miljard kubieke meter aardgas, goed voor ongeveer een kwart van de Nederlandse gasbehoefte. Maar, zegt gasexpert René Peters van onderzoeksinstituut TNO, „elk jaar neemt de gasproductie met één miljard kubieke meter af, omdat gasvelden leegraken. Als we niks doen, dan is het over tien tot vijftien jaar klaar met de gasproductie op zee.”
Terwijl er volgens schattingen van TNO nog zo’n 80 miljard kubieke meter aardgas onder de Noordzee kan worden gewonnen. Dat gas is al gevonden. En mogelijk ligt er nog veel meer. Schattingen gaan tot wel 200 miljard kubieke meter aardgas, zegt Peters.
En daar zit de crux, want vind die 200 miljard aan extra gas maar eens. Decennialang werden er jaarlijks zo’n vier nieuwe gasvelden gevonden, maar in 2019 waren dat er voor het eerst nul. „Je kunt wel stellen dat de gaswinning op de Noordzee stervende was”, zegt Peters. „Grote spelers als BP en NAM kondigden hun vertrek aan, velden werden steeds leger en bedrijven investeerden minder geld in het zoeken naar nieuwe gasvelden, dat ging van 1 miljard euro naar zo’n 100 miljoen euro per jaar.”
Maar met de winning in het gasveld boven Schiermonnikoog, dat in 2017 is ontdekt, komt er weer leven in de industrie. Gaswinner ONE-Dyas denkt dat er ongeveer 13 miljard kubieke meter aardgas te winnen is. Te beginnen met zo’n 2 miljard kubieke meter per jaar vanaf de winter van 2024. „Dat is zo’n vijf procent van de jaarlijkse Nederlandse gasbehoefte”, zegt woordvoerder Corine Toussaint van ONE-Dyas. „Maar we verwachten dat er in de omliggende velden nog zo’n 50 tot 55 miljard kubieke meter aardgas zit.” Daar wil het bedrijf in de toekomst dan ook naar zoeken.
Het veld boven Schiermonnikoog is een van de grotere velden op de Noordzee, zegt Peters. Met TNO berekende hij dat de kleine velden op zee en op land samen binnen twee jaar 1,5 miljard kubieke meter aardgas extra kunnen produceren en binnen vijf jaar 4 miljard kuub per jaar extra.
Maar dat de gasprijs met die extra Nederlandse productie omlaag zou gaan is „een fabeltje”, zegt Peters. De gasbehoefte wereldwijd is zo’n 3.000 miljard kuub, Europa gebruikt daarvan 500 miljard. „Dan ga je de gasprijs met 4 miljard kuub uit de kleine velden niet beïnvloeden”, zegt Peters.
Toch vindt Peters de extra winning op de Noordzee wel verstandig. „Elke kuub die we zelf produceren, hoef je niet te importeren. Een kuub uit eigen bodem levert een euro op, terwijl je die kuub anders voor een euro moet inkopen.”
De Waddeneilanden zijn „mordicus” tegen de plannen voor gaswinning boven Schiermonnikoog, zegt burgemeester van het eiland Ineke van Gent (GroenLinks). „De kwetsbaarheid van het gebied neemt toe”, zegt ze, waarmee ze doelt op de windmolenparken, langsvarende containerschepen, energiekabels en gaswinning in het gebied. Ook de burgemeester van het Duitse Waddeneiland Borkum is bezorgd. Hij vreest voor een inzakkende zeebodem als het gas uit de grond wordt gehaald.
En in hun verzet krijgen de burgemeesters steun van milieuorganisatie de Waddenvereniging. Dat is opvallend, want dit veld ligt geografisch gezien in de Noordzee, zo’n twintig kilometer boven Schiermonnikoog en Borkum. En dus niet in de Waddenzee, waar overheden terughoudend zijn met gas- en olieboringen vanwege de status van Unesco Werelderfgoed. „Maar”, zegt Frank Petersen van de Waddenvereniging, „het is de voordelta van de Waddenzee, de Noordzee en het Wad zijn communicerende vaten.”
De Waddenzee is als natuurgebied extra kwetsbaar voor zeespiegelstijging of bodemdaling. „De Waddenzee is ondiep en valt twee keer per dag droog. Als de zeespiegel stijgt, verliest de Waddenzee die unieke kenmerken”, zegt Petersen.
Hoewel ONE-Dyas verwacht over twee jaar het eerste gas uit het nieuwe veld te kunnen oppompen, is dit nog niet helemaal zeker. De gemeente Schiermonnikoog en milieuorganisaties zoals de Waddenvereniging sluiten een gang naar de rechter niet uit. „Wij willen het Werelderfgoed van de Waddenzee vandaag, morgen en in de toekomst in stand houden, dáár vechten we voor”, aldus burgemeester Van Gent.
Lees ook: In het Friese Ternaard vrezen ze Groningse toestanden