Franse regering kan zomaar vallen na doordrukken van pensioenhervorming

Het waren twee absurde minuten, donderdagmiddag in de Assemblée Nationale. In plaats van zich klaar te maken voor de cruciale stemming over de pensioenhervorming, stonden tientallen parlementariërs uit volle borst het Franse volkslied te zingen. In hun handen borden met de tekst „64 jaar, nee!”, een verwijzing naar de geplande verhoging van de pensioenleeftijd.

Borne zag zich genoodzaakt met de lippen op elkaar te wachten – volgens het reglement van het parlement is het verboden La Marseillaise te onderbreken. Toen ze eindelijk het woord kon nemen, moest ze schreeuwen om boven het boegeroep dat uit de bankjes opsteeg uit te komen.

De parlementariërs waren woedend omdat net voor de bijeenkomst bekend was geworden dat de regering de stemming schrapte en de pensioenhervorming doorvoert zonder instemming van het parlement, middels een beroep op het inmiddels beruchte grondwetsartikel 49.3. Borne was in de Assemblée om die boodschap formeel door te geven.

Ze kónden niet anders, beargumenteren Borne en president Emmanuel Macron. Ondanks concessies die de afgelopen maanden zijn gedaan om de conservatief-rechtse partij Les Républicains aan boord te krijgen, leek er geen meerderheid te zijn in het parlement. Donderdag moest de regering concluderen dat er twee stemmen te weinig zouden zijn.

Dat terwijl Macron de hervorming koste wat het kost wil doorvoeren. In de eerste plaats om het dure pensioenstelsel toekomstbestendig te maken voor een vergrijzend Frankrijk. En de president wil met de réforme andere regeringsleiders tonen dat hij impopulaire maatregelen durft te nemen om de forse Franse staatsschuld (bijna 3.000 miljard euro) te doen slinken. Dat Frankrijk in de ogen van andere landen achterloopt met een pensioenleeftijd van 62 jaar, speelt mee.

Zonder hervorming vreest Macron volgens Le Monde een stijging van de rentetarieven, de besmetting van het imago van zijn land en politieke instabiliteit. Maar dat laatste riskeert hij nu ook: de populariteit van Macron en Borne is tot een dieptepunt gekelderd en in reactie op de inzet van ‘49.3’ zijn twee moties van wantrouwen ingediend tegen de regering-Borne. Hierover wordt zondag of kort na het weekend gestemd. Als politici van Les Républicains besluiten mee te stemmen, kan dat het einde van Borne, haar regering én de hervorming betekenen. Oftewel: alles zou voor niets zijn geweest.

Ook buiten politiek Parijs loopt de temperatuur op. Door aanhoudende stakingen bij de afvalverwerking liggen de straten meerdere steden vol met hopen vuilniszakken – gevreesd wordt voor rattenplagen en gezondheidsrisico’s. En al weken vallen er dagelijks honderden treinen uit door stakingen bij ov-bedrijven. Al acht keer gingen zo’n miljoen Fransen de straat op bij door vakbonden georganiseerde protesten.

De woede op straat en in het parlement laat zich verklaren door de manier waarop de hervorming is doorgevoerd – velen zien die als ondemocratisch. In eerste plaats omdat een overgrote meerderheid (zo’n 80 procent) van de Fransen tegen de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd is. Dat de regering vervolgens met een beroep op een andere constitutionele noodgreep de periode waarin het parlement de plannen moest beoordelen verkortte tot vijftig dagen, heeft meer kwaad bloed gezet. En dat nu na maanden van protesten het parlement helemaal is omzeild, is voor tegenstanders dé bevestiging dat de regering niet naar het volk luistert.

De storm lijkt voorlopig niet te gaan liggen. Het animo voor demonstraties neemt niet af en steeds vaker eindigen de protestdagen met opstootjes tussen betogers en de politie. Donderdagavond nog veranderde een protest in Parijs in een chaos van brandende vuilniszakken, door de lucht vliegende stenen, met traangas doordrenkte politiecharges en ruim 250 arrestaties.

Borne probeerde op TF1 de bal terug te kaatsen en beschuldigde tegenstanders van de hervorming „chaos te willen veroorzaken in de Assemblée en op straat”. Over de moties van wantrouwen zei ze, cynisch, dat „de gedeputeerden eindelijk kunnen laten zien of ze voor of tegen deze hervorming zijn”.