Fillers, botox of een Brazilian butt lift: het aantal Nederlandse jongeren van 18 tot 25 jaar dat cosmetische ingrepen laat doen, stijgt enorm. Shocking of hoort het ‘gewoon’ bij deze tijd? “Structurele onzekerheid los je niet op met een spuitje.”
Dit artikel is afkomstig uit Flair. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.
“Ik was heel onzeker. Ik had gewoon geen vrouwelijke rondingen, daar irriteerde ik me elke dag aan. En als je ergens zo lang mee worstelt, vind ik dat je jezelf wel een keer gelukkig mag maken.” En dus besluit Melissa (22) na zes jaar twijfelen een Brazilian butt lift te laten uitvoeren: een operatie waarbij vet uit je buik wordt weggezogen en wordt teruggespoten in je billen en heupen. Het effect: een extreme wespentaille plus een volle kont.
Kim Kardashian en Cardi B zouden het ook hebben gedaan. Een droom die uitkomt, vertelt Melissa in de FunX documentaire A body to die for. Maar ook een heftige en levensgevaarlijke operatie: het is de risicovolste vorm van plastische chirurgie die er bestaat. Eén op de drieduizend vrouwen overleeft hem niet. Sterker nog: de arts in de Dominicaanse Republiek die Melissa uitkiest, staat bekend om zijn ‘dodenlijst’. Toch spaart Melissa al haar geld op en gaat ze onder het mes. “Ik wil gewoon een zandloperfiguur.”
Enorme stijging
In de politiek gaan stemmen op om de minimumleeftijd voor cosmetische chirurgie te verhogen: van 18 naar 21. Is dat terecht? Je kunt je afvragen: als gezonde vrouwen hieraan overlijden, waarom mogen dit soort extreme operaties dan worden uitgevoerd? Maar misschien belangrijker is de vraag: waarom wíllen we dit eigenlijk? Want het gaat niet alleen om doodenge vetverplaatsingsoperaties: ook botox en fillers worden volgens onderzoek van universitair medisch centrum Erasmus MC steeds normaler. Het aantal jongeren van 18 tot 25 jaar dat cosmetische ingrepen laat doen is in tien jaar tijd met driehonderd procent gestegen: van 2 naar 8 procent. Hoe bizar is dat?
Kritische stemmen zouden kunnen zeggen dat de maakbaarheid van ons uiterlijk al veel langer aan de gang is. Kinderen met flaporen? Die zie je haast niet meer: die oortjes worden met een paar maanden oud gecorrigeerd. In Amerika is een borstvergroting geen abnormaal cadeau voor je Sweet Sixteen-feestje. Soms lijkt het of de helft van Instagram vol staat met advertenties voor beugels voor volwassenen, en de andere helft met onrealistisch knappe modellen en acteurs.
“Onze aanbidding van schoonheid en jeugd hing altijd al samen met film, televisie, reclame en ander bewegend beeld,” zegt hoogleraar psychologie en auteur van het boek Je bent al mooi Liesbeth Woertman. “Maar sinds we onszelf dankzij social media voortdurend kunnen vergelijken met anderen, lijkt sleutelen aan jezelf pas écht geaccepteerd. Toen ik opgroeide, hadden we één spiegel in huis. Hoe ik eruitzag, was niet zo belangrijk; veel belangrijker was dat ik een braaf kind was, en later een goede echtgenoot.”
Beperkt vrouwbeeld
Tegenwoordig objectiveren we onszelf, zegt Woertman. “Pubers zitten uren per dag op social media. Die beelden gaan als een soort dia’s in je hersenen zitten en daarmee kijk je vervolgens naar jezelf in de spiegel. De discrepantie tussen hoe we er in het echte leven uitzien en wat ons als ideaalbeeld wordt voorgeschoteld, is nog nooit zo groot geweest.”
Met foto-apps zoals Facetune kun je alles aan je digitale gezicht veranderen, zelfs de vorm. En dat is niet zonder gevolgen. In dagblad Trouw vertelt cosmetisch huidarts Sophie van Leen dat er meisjes bij haar langskomen met hun Instaselfie: of de huidarts hun echte oneffenheden wil wegwerken zodat ze meer gaan lijken op hun gefilterde ik. Influencers als Monica Geuze (27) en Demi van Beijnen (24) filmen elke cosmetische ingreep, het zijn vaak hun meest bekeken vlogs. “Ik schaam me nergens voor,” vertelt Van Beijnen in Het Parool. Op haar negentiende begon ze, inmiddels zijn haar wenkbrauwen gelift en zitten er fillers in haar jukbeenderen, lippen en neus. Het hoort bij deze tijd, vindt ze: “Iedereen wil lijken op knappe mannelijke en vrouwelijke influencers.” Die, als je erover nadenkt, allemaal óók weer op elkaar lijken: volle lippen, smalle neus, strakke kaaklijn, lang haar, grote borsten, smalle taille – best een beperkt vrouwbeeld.
Hoe nepper, hoe mooier, lijkt het wel. Waar schoonheid vroeger natuurlijk moest lijken, mag iedereen nu weten dat je volle lippen ook een beetje van de dokter komen. Geld in je uiterlijk steken lijkt onder jongeren een bewonderenswaardige vorm van moeite doen. Op social media circuleren honderden memes met voor en na foto’s van celebrities: de eerste jong en gewoon, de tweede iets ouder en onwaarschijnlijk mooi. De tekst erbij: ‘Reminder: you’re not ugly. You’re just poor.’
Meteen spijt
Kortom: schoonheid is gewoon te koop. En als je bedenkt dat knappe mensen volgens onderzoek ook nog eens meer verdienen, eerder promotie maken en door iedereen aardiger worden gevonden, mag je de natuur toch best een handje helpen? Als je daar als jong mens nou gelukkiger van wordt, is dat dan echt zo erg?
“Ik vond de vorm van mijn borsten niet mooi. Ze waren peervormig, maar ik wilde van die ronde, zoals Pamela Anderson.” Dus nam Patricia van Liemt (43) op haar negentiende een borstvergroting. “Ik dacht oprecht dat ik gelukkiger zou worden als ik de standaard vrouwelijke rondingen zou hebben. Maar toen na de operatie het verband eraf ging, had ik meteen spijt. Ik voelde me een enorme bedrieger en ik dacht: o my god, dit bén ik niet. Zelfs vrouwen keken na de operatie meteen naar mijn borsten. Werd ik dáár weer onzeker van.
Ik ben een buik-slaper, maar ik durfde niet op mijn nieuwe borsten te gaan liggen, bang dat ze zouden knappen. En toen ik begon te lezen over lekkende siliconen, wist ik helemaal: ze moeten eruit. Natuurlijk schaamde ik me: als negentienjarige toegeven dat je een verkeerde keuze hebt gemaakt, is nogal een struggle. Ik voelde me eenzaam, opgesloten in een lijf dat ik niet was. De arts naar wie ik na dat jaar terugging, een vijftigjarige witte man, was echt zwaar beledigd. Belachelijk vond hij het, maar ik ben mezelf nog steeds dankbaar dat ik me toen niet geïntimideerd voelde. De lokale verdoving die hij uit rancune koos in plaats van een volledige narcose, wéér drieduizend euro: het was het me allemaal waard. Toen de siliconen eruit waren, voelde ik me eindelijk weer mezelf. Zoals elke negentienjarige had ik onzekere kanten. Ik had gedacht dat mijn uiterlijk zou compenseren voor wat ik innerlijk miste, maar dat was niet zo.”
“Dat is precies het probleem,” zegt hoogleraar psychologie Woertman: “De cosmetische industrie belooft geen schoonheid, maar geluk. Juist daarom is het zo aantrekkelijk voor mensen die van zichzelf tóch al een beetje kwetsbaar zijn – bijvoorbeeld jongeren. Het is niet aardig om te zeggen, maar het is meestal een bepaald slag meisjes dat gevoelig is voor de aantrekkingskracht van botox en fillers. Ze zijn vaak onveilig gehecht, onzeker of een beetje ongelukkig in het leven, ze maken veel gebruik van sociale media en hun uiterlijk is van groot belang voor hun identiteit. Die meiden zijn extra gevoelig voor de boodschap die influencers, zelf betaald door de cosmetische industrie, uitzenden.”
Maar ze zeggen toch allemaal: ik doe het voor mezelf? “Dat is niet waar. We bestaan bij de gratie van anderen, iedereen wil op een positieve manier worden gezien. Op een onbewoond eiland zou niemand lipfillers nemen.”
Bijpassende borsten
Toch willen we onszelf als mens al eeuwen mooier maken. En als je je haar verft en mascara opdoet, is een beetje hyaluronzuur inspuiten dan echt zo erg? “Als iemand die lekker in het leven staat het leuk vindt om zijn lippen op te spuiten, is er niks aan de hand,” zegt Woertman. “Maar als je je niet gelukkig voelt, is cosmetische chirurgie een vervanging voor wat je werkelijk wilt. Dus is het nooit genoeg. De tragiek is bovendien: je voelt je misschien wel mooier, maar je weet tegelijk dat je valsspeelt, dus het voedt je onzekerheid.”
Model slash instagram personality Bella Hadid (26) lijkt het levende bewijs. Ze is al beroemd sinds haar moeder meedeed aan het tv-programma The real housewives of Beverly Hills en heeft spijt van de neuscorrectie die ze op haar veertiende liet doen, vertelde ze in Vogue: “Had ik maar de neus van mijn voorouders gehouden. Ik denk dat ik er wel van was gaan houden.”Als puber voelde ze zich echter het lelijke zusje van Gigi Hadid, tevens model, en dacht ze dat plastische chirurgie zou helpen om zich minder bang en depressief te voelen. Maar, vertelt ze eerlijk, ze wordt nog steeds vaak huilend wakker.
Leeftijdsgrens
Bovendien gaat het weleens mis. Bobbelige lippen door slechte fillers, ontstekingen, wenkbrauwen tot halverwege je haargrens: vooral over goedkope klinieken hoor je ook horrorverhalen. Wie gaan daar naartoe? Juist, jonge meiden. Cosmetisch arts Floor Claus heeft zich gespecialiseerd in botox en fillers in het hogere segment. De meiden van achttien die bij haar komen, staan vaak wat onzeker in het leven. “Ik moet ervoor waken dat ik die meiden beloof: je gaat je echt beter voelen.” Maar, zegt ze, dat gaan ze vaak wél. “Je kunt je wat zelfverzekerder voelen als je wat knapper bent. Daar is niets op tegen, vind ik. Als iemand naar mijn idee echter niets mankeert, maar wel veel punten heeft die ze wil laten behandelen, is dat structurele onzekerheid. Dat los je niet op met een spuitje, daar moet je toch overheen komen door wat positieve levenservaring op te doen of met een psycholoog te praten.”
Dus moet de minimumleeftijd voor cosmetische chirurgie verhoogd worden van 18 naar 21 jaar? Cosmetisch arts Claus vindt dat onzin. “Als je achttien bent mag je stemmen, roken en drinken, moet je dan wel tot je eenentwintigste wachten om jezelf een beetje mooier te maken? Ik vind dat betuttelend. Verhoog dan de leeftijdgrens voor álles.”
Hoogleraar psychologie Woertman zou juist blij zijn met die verhoging. “Je hersenen zijn volgroeid rond je vijfentwintigste, pas dan kun je echt weloverwogen beslissingen nemen.” Interessant genoeg zijn de meeste mensen véél tevredener met hun uiterlijk als ze ouder worden, voegt ze daaraan toe. “Rond hun vijftigste zijn vrouwen het zelfverzekerdst. Dat komt door met welke blik je naar jezelf kijkt. Omarm juist dat wat je anders maakt, waarom zou je precies hetzelfde als de rest willen zijn? Ik zeg altijd: je bent zo veel mooier dan je zelf denkt.” Wat de hoogleraar bovendien bemoedigend vindt: de meeste jongeren zijn nog altijd níét geïnteresseerd in plastische chirurgie. “Door verhalen in de media lijkt het misschien of iedereen zomaar onder het mes gaat, maar meer dan negentig procent is blijkbaar krachtig genoeg om die lokroep te weerstaan. Dat vind ik heel geruststellend.”
En Melissa van 22? Die kreeg haar Brazilian butt lift. De operatie bij de arts met dodenlijst, het korset dat ze daarna een jaar moest dragen om het losgerukte vet weer op de goede plek te laten hechten, de kans op infecties, al haar spaargeld: het was het allemaal waard, zegt ze over het resultaat in een interview op radiostation FunX. “Mensen vinden het een wonder.” Maar hoe gelukkig ze diep vanbinnen is, of ze aan het sparen is voor bijpassende borsten – we weten het niet. Melissa’s verhaal is inmiddels van YouTube verwijderd. Dat lijkt toch veelzeggend.