Ik was nog nooit in Ierland, hoewel ik geboren ben met een Keltische ziel: een roodharig kindje, lijkbleek, broodmager en onder de sproeten. Een melancholisch typje dat nooit zonder zijn houten dwarsfluit de deur uitging. Ik was zo bleek dat ik, notabene van de Veluwe - de longen van Nederland - in de zomer zes weken naar vakantiekolonie Prinses Juliana te Egmond aan Zee moest. Ik zie mijzelf weer huilend zingen tijdens de dagelijkse dodenmars door de duinen, onder leiding van zuster Brunhilde:
In Juliana moet je wezen,
In Juliana moet je zijn.
Daar wordt je geheel genezen
Van je ziekte en je pijn.
En je speelt er heel de dag.
'k Wou dat moeder mij eens zag.
Boven de poort van de Prinses Juliana had net zo goed een bord kunnen hangen met de tekst: 'Laat varen alle hoop, gij die hier binnentreedt'. Of desnoods 'Zeelucht maakt vrij', want dat was het motto van de Amsterdamse kinderhater dr. P.W. Janssen. Hij stichtte de eerste vakantiekolonie aan de kust om 'zwakke en behoeftige kinderen' uit de hoofdstad op te vangen vanwege 'het geringe bacteriegehalte der zeelucht, haar rijkdom aan fijne zoutdeeltjes en de niet hoog genoeg te schatten werking van de eeuwige zee op de psyche van de mens'
Zodra ik even in de zon zat, bijvoorbeeld tijdens de zomervakantie met mijn vader en moeder in Zoutelande, kreeg ik enorme, vieze gore brandblaren en vochtblazen op mijn gezichtje en mijn lijfje, en moest ik op doktersadvies de hele vakantie binnen blijven in het houten huisje dat naar groene zeep stonk. Op school werd ik gepest: “had je vader roest in de pijp”, en “heb je onder een vergiet liggen zonnebaden, spoetnik?”
Godzijdank zat er ook nog een albino - zo goed als blind - in de klas en die werd nog meer gepest dan ik.
Als ik een paar decennia later was geboren, was ik het stralend middelpunt geworden van een Benetton-reclame, want inmiddels wordt de combinatie van sproeten en rood haar als een van de zeven schoonheden beschouwd. Daar heb ik nu niets meer aan want ik ben zo goed als kaal en de sproeten zijn niet meer te zien omdat ik getint ben door het buitenleven in de Algarve.
Voor mijn serie Europese Patriotten reis ik momenteel door Engeland, Wales, Ierland en Schotland - coming home dus, een rootsreis, contact makend met mijn Keltische ziel, the other me - en interview ik personen met een uitgesproken liefde voor hun vaderland. Englishness, Britishness, Welshness en Scottishnes kan ik nog wel bevatten maar wat is Irishness? Deze Duitse wetenschapster valt het allemaal helder en begrijpelijk samen: Irish identity is the knowledge of shared values, beliefs, customs and traditions, of a common language, history and territory.
Ik groeide op met de gruwelijke burgeroorlog in Noord-Ierland en was benieuwd naar het verschil tussen het noorden en het zuiden van het eiland. Bij ons thuis waren we zeer Oranjegezind, met de schurft aan alles wat rooms was. Dominee Ian Paisley, die het later nog tot eerste minister van Noord-Ierland zou schoppen, was een goeie peer, de roomse Bernadette Devlin daarentegen was de duivel in persoon.
De grens tussen die twee entiteiten is 499 kilometer lang. Een soft border, en sinds de Brexit het onderwerp van een enorm dispuut met de EU. De grens is nergens zichtbaar en dat maakt het lastig. Reaguurder Unsinkable-Sam wees mij op GeenStijl op met kogels doorzeefde borden met Noord-Ierland, maar die zag ik nergens. Alles wat aan de grens herinnert, is verdwenen. Ik dacht in eerste instantie dat het leuk zou zijn om een kroegje met de naam De Vrolijke Grenspost te openen, maar het schijnt dat je dan meteen een brandbom van de IRA in je toko krijgt.
Zodra je over de onzichtbare grens rijdt, verandert Vodafone UK in Vodafone Ireland en vice versa. En er zijn natuurlijk borden die de maximumsnelheid in kilometers of mijlen aangeven. Mijn uitgever Otto Wollring kon in Noord-Ierland (UK dus) niet naar zijn geliefde Vandaag Inside kijken, maar in Ierland (EU) wel.
In de auto van mijn uitgever luisterde ik tijdens de reis langs de grens naar de gesproken versie van Puckoon van Spike Milligan, de peetvader van de Britse humor. De Goon Show was een legendarisch komisch radioprogramma van de BBC met Spike Milligan en Peters Sellers en de grote inspiratiebron voor Monty Python. Mijn grafschrift “Ik zei jullie toch dat ik ziek was” heb ik gejat van Milligan.
Puckoon, de hilarische comic novel die Milligan in 1963 publiceerde, gaat over een verzonnen dorp dat in de jaren ‘20 in tweeën is gesplitst. De ene helft komt in de Vrijstaat te liggen, de andere in Noord-Ierland. De protagonist van Puckoon is aartsluiaard Dan Milligan. Mooiste quote uit Puckoon: “Life is a long agonized illness only curable by death.” En deze: “Many people die of thirst but the Irish are born with one.”
Tussen de hoofdstukken van Puckoon - Milligan sprak het zelf in - luisterde ik naar de Ierse folk-punk zanger Jinx Lennon en zijn Border Schizo FFFOlk Songs For The Fuc**d, “self-described as a "psychedelic punk-folk concept album journey through the hinterlands of the Irish Border", with such themes as cocaine dependence, pride in rural Ireland and the 2014 Garda whistleblower scandal.
Ik begon aan de westkust van Noord-Ierland, in Warrenpoint. De grens wordt gevormd door de Newry-rivier. Aan de overkant ligt Omeath, in de EU.
Volgens de laatste volkstelling uit 2011 is 99,19% van Warrenpoint blank (inclusief de Irish Travellers, denk aan Brad Pitt in Snatch) 87,72% katholiek en 9,57% 'protestant. 13,80% gaf aan de Britse nationale identiteit te hebben, 56,33% had een Ierse nationale identiteit en 29,74% had een Noord-Ierse nationale identiteit.
Warrenpoint werd internationaal op de kaart gezet door de Warrenpoint-hinderlaag, een guerrilla-aanval door de IRA op 27 augustus 1979. De South Armagh Brigade viel een konvooi van het Britse leger aan in een hinderlaag, met twee grote bermbommen bij Narrow Water Castle, net buiten Warrenpoint. Achttien Britse soldaten werden gedood en meer dan twintig raakten ernstig gewond, waardoor het de dodelijkste aanval op het Britse leger tijdens de Troubles was. De aanval vond plaats op dezelfde dag dat de IRA Lord Louis Mountbatten, een naaste verwant van de Britse koninklijke familie, vermoordde.
Het monument is bescheiden, met de bekende red poppies en de namen van de slachtoffers. Noord-Ierland is bezaaid met dit soort monumenten. Het doet me denken aan de rozen van Sarajevo. Een paar jaar geleden werd het monument vernield door supporters van de Cliftonville Football Club uit Belfast. De club veroordeelde het incident als "zielig" en maakte duidelijk dat de daders geen officiële of aangesloten supportersclub waren. Cliftonville-voorzitter Gerard Lawlor zei: "Ik veroordeel elke daad van ontheiliging volledig. We leven in een trieste samenleving waar iedereen een kick zou krijgen van het ontheiligen van een gedenkteken.
In Warrenpoint is verder niets te doen, maar aan het haventje kan je prima taartjes eten bij O’Hares Bakery. In de haven staan veel gedenkstenen voor zeemannen die nooit terugkeerden en Warrenpoint heeft zijn vliegende hollander-legende, met een fantoomschip, de "Lord Blaney". In Omeath, aan de andere kant van de grens, is werkelijk he-le-maal niets te doen. Het gat haalde een paar jaar geleden de krant omdat er een flink wapenarsenaal en een bom was gevonden, and that’s about it.
Omdat ik een echte Hollander ben, vond ik het vooral interessant om te kijken wat de prijsverschillen zijn tussen het VK en de EU. Nou, het VK is veel goedkoper!
We logeerden in de Flagstaff in Newry, al snel verbasterd tot fagshag, en de mensen die daar werkten zagen er precies hetzelfde uit als het hotel in Cavan waar de nacht ervoor sliepen, in EU-Ierland. Veel Ieren zien er uit alsof ze tegen een deur zijn aangelopen of klem hebben gezeten in een draaideur. Let maar eens op hun profielen! Verder zijn ze reuze aardig, maar ik had nog niet het gevoel dat ik thuis was gekomen, teruggekeerd naar de warme Keltische baarmoeder.
De reis langs de onzichtbare grens is vooral heel saai: een monotoon groen glooiend landschap met overal dezelfde spuuglelijke, smakeloze huizen. Waarom? Op zo’n moment ben ik dolblij met Google.
Simply put, it comes down to money. It's much quicker to throw up a square box with a roof and get it opened and doing business as quickly as possible. To build using attractive (and that usually means traditional) materials is slow and expensive and so whatever your building won't be open or occupied for a loooong time until finished. The bankster funding the development want it thrown up, open and bringing in either rent or cashflow asap so the borrowed capital starts getting repayed.
Ik ging letten op de lelijke huizen, die net niet lelijk genoeg zijn om er een Facebook-wandje als Ugly Belgian Houses aan te wijden. Lelijke Belgische huizen zijn namelijk nooit identiek, Ierse huizen wel.
We reden zigzaggend over de 500 kilometer lange grens, door een keurig aangeharkt landschap, vol lelijke huizen, en heel af en toe kwamen we een monumentje tegen dat herinnerde aan een gruwelijke aanslag, zoals bij Ballygawley. We passeerden Armagh, bekend van zijn planetarium en als geboorteplaats van dominee Ian Paisley. In Omagh bezocht ik het monument voor de slachtoffers van de allersmerigste aanslag van de IRA, op 15 augustus 1998. Bij het bombardement kwamen 29 mensen om het leven en raakten ongeveer 220 anderen gewond, waardoor het het dodelijkste incident van de Troubles in Noord-Ierland is. Telefonische waarschuwingen die de daadwerkelijke locatie niet specificeerden, waren bijna veertig minuten van tevoren verzonden, maar de politie verplaatste mensen per ongeluk naar de plek waar de bom afging. Onder de slachtoffers protestanten, katholieken, zes tieners, zes kinderen, een vrouw die zwanger was van een tweeling en twee Spaanse toeristen (die heel kort voor de explosie op de foto gingen). Ik kreeg een hele nare flashback, want ik moest denken aan de terreuraanslagen in Israël, en vooral die van 11 juni 2003 in Jeruzalem. Ik woonde precies om de hoek van de plek waar de bus de lucht inging: 17 doden en meer dan 100 gewonden.
We reden door naar Pettigo, een plaatsje dat gesplitst wordt door de grens tussen Noord en Zuid. Ook hier geen enkel spoor meer van die grens, die gevormd werd door de Termon-rivier. Wel is er een geestig filmpje, dat doet denken aan Puckoon van Spike Milligan. We reden de brug over, terug naar de vertrouwde EU. Ik stond net op het punt in de roeiboot te stappen naar Station Island in St. Patrick’s Purgatory in het heilige meer van Lough Derg (voor een driedaagse Keltische detox zonder wifi) toen de geheimzinnige dreigbrief van de Europese Commissie aan kabinet-Rutte IV werd geopenbaard door niemand minder dan Christianne van der Wal-Zeggelink, onze minister voor Natuur en Stikstof. Ik onderbrak mijn speurtocht naar the other me en riep tegen mijn uitgever, wiens idee het was om mij naar Shutter Island te brengen met het idee dat ik daar in drie dagen eindelijk mijn grote Nederlandse roman zou afschrijven: “brengt mij naar het internetcafé in Donegal, dan tik ik eerst even mijn preek van de week voor de HaaPee!” Na de detox op het spookeiland gingen we het laatste deel van de grens, naar (London)Derry, verkennen. De puber in mij herinnerde zich het rijmpje uit zijn jeugd:
wijn na bier geeft plezier
bier na wijn geeft venijn
whisky na sherry geeft een pot derrie