Drie jaar na de eerste loonsteun moeten bedrijven nog ruim een miljard terugbetalen

• Lisa Schallenberg

  redacteur Economie

• Anna Pruis

  redacteur economie

Het is ruim drie jaar geleden dat vanwege de coronacrisis het historische steunpakket voor bedrijven werd aangekondigd. Het kabinet maakte miljarden euro's over naar ondernemers, zonder al te veel vragen en controle vooraf. Nog altijd is het UWV druk bezig met de afhandeling ervan.

Het grootste deel van het pakket bestond uit loonsteun, waarmee ontslagen moesten worden voorkomen. Achteraf blijkt zo'n 70 procent van de bedrijven in de eerste zeven maanden achteraf een te hoog bedrag te hebben gekregen. In totaal is 3,9 miljard euro te veel overgemaakt in die periode, blijkt uit cijfers van het UWV.

Is dat inmiddels terugbetaald? De NOS vroeg aan vijftig ontvangers die over het eerste half jaar van 2020 het meest moeten terugbetalen, of zij dat inmiddels hebben teruggestort. Het overgrote deel heeft dat gedaan, een klein deel nog niet. Een aantal bedrijven wil niet (inhoudelijk) reageren op vragen.

Hier zie je hoeveel steun er te veel werd uitbetaald en of dat inmiddels is teruggestort:

Dat bedrijven in het eerste half jaar veel te veel loonsteun aanvroegen, is niet zo gek. In het begin van de coronapandemie, toen er nog veel onduidelijk was over de gevolgen, schatten veel ondernemers hun omzet voor dat jaar zeer somber in.

Maar bij veel bedrijven bleek die somberheid onterecht. Veruit de meesten boekten het te veel ontvangen geld in één keer terug naar het UWV, zo'n 65 procent.

"De impact van covid was uiteindelijk veel minder dan gedacht, en zelfs positief door de enorme opkomst van e-commerce-gerelateerde business", zegt een woordvoerder van bagagefabrikant VanderLande. "Zodra we daarachter kwamen, hebben we de aanvraag ingediend om de NOW terug te betalen. Alles is in maart 2021 reeds terugbetaald."

Niet alle bedrijven maakten het te veel ontvangen geld in één keer over. Een derde van de bedrijven maakt gebruik van een betalingsregeling. Daar zitten ook bedrijven tussen met wie het in coronatijd juist goed ging.

Bijvoorbeeld autobedrijf Broekhuis Dealer. Dat bedrijf had in eerste instantie 3,3 miljoen euro aangevraagd, omdat ze niet verwachtten dat het zo goed zou gaan in de tweede helft van 2020.

Ook in de periode daarna ging het het bedrijf voor de wind: tussen 2019 en 2021 verdubbelde de winst bijna, mede dankzij een aantal overnames. Broekhuis Dealer laat weten toch voor een betalingsregeling te hebben gekozen, "omdat het om een groot bedrag gaat".

Ook detacheerder Voort maakt voor 2,4 miljoen euro aan te veel ontvangen steun uit de NOW2 gebruik van een betalingsregeling. "Dat is in overeenstemming met de voorwaarden die de overheid bood", laat het bedrijf weten. Moederbedrijf TEG maakte in de coronajaren winst, onduidelijk is hoe goed de Nederlandse dochter het deed.

Logistiek dienstverlener Ceva Logistics zegt in een reactie dat ze ervoor kiezen om in twee jaar terug te betalen, in plaats van de vijf jaar die mogelijk is. Daardoor is de helft van de ruim 4 miljoen euro aangevraagde subsidie inmiddels terug. Het Franse moederbedrijf draaide in het eerste coronajaar verlies.

Ook C&A is nog bezig de te veel ontvangen subsidie van 3,2 miljoen euro terug te betalen. De keten sloot afgelopen jaar meerdere winkels. Onduidelijk is of het bedrijf de betalingsregeling nodig heeft vanwege tegenvallende resultaten.

Ook vrachtwagen- en bussenfabrikant Scania laat weten dat lang onduidelijk was op hoeveel geld het bedrijf uiteindelijk recht had. Inmiddels is dat wel helder en gaat het bedrijf terugbetalen. Ze weten nog niet of ze dat in één keer doen of met betalingsregeling.

In totaal moet er nog ruim 1 miljard euro terug naar het UWV. Zo'n betalingsregeling is vooral bedoeld om te voorkomen dat bedrijven in de problemen komen doordat ze grote bedragen ineens moeten terugbetalen. Maar ook al maak je als bedrijf winst: een betalingsregeling is geheel volgens de regels.

"We hebben met elkaar afgesproken dat voor iedereen dezelfde spelregels gelden", zegt Randy Eichhorn, projectmanager bij het UWV. "Uiteraard is het wel zo dat onze oud-minister Koolmees een appel deed: ga voorzichtig en netjes met dit soort regelingen om. Maar er staat nergens dat het niet mag, dus wij kunnen er ook weinig aan doen."

Bedrijven houden zich over het algemeen wel aan de betalingsafspraken, zegt Eichhorn. "De kern hier is dat het geld dat onterecht uitgekeerd is, terugkomt. Dat is het allerbelangrijkste, en dat gebeurt over de volledige breedte goed."

Ik wil een beroep doen op ieders morele verantwoordelijkheid. Dit is een noodmaatregel in crisistijd, die we treffen voor het algemeen belang. Gebruik hem ook zo.

"Het is netjes dat de bedrijven die er scheutig gebruik van hebben gemaakt, ook snel hebben terugbetaald", zegt Joris Knoben, hoogleraar ondernemerschap. "Voor bedrijven die dat niet doen, is zo'n extra pot met geld wel een voordeel. Het geeft bijvoorbeeld meer financiële armslag om investeringen te doen."

Hoewel de bedrijven die niet terugbetalen de regels volgen, vindt hij wel dat er morele vraagtekens bij te zetten zijn als die ondernemingen intussen wel winst maken. "De betalingsregeling is dan volgens de letter van de wet, maar niet in de geest van de wet. Iedereen voelt aan dat dit niet de bedoeling is."