N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Biologie Tuimelaars in een baai in Brazilië jagen scholen vis naar vissers langs het strand. Die kunnen precies op tijd hun net uitwerpen.
Nauwe samenwerking met vissers kan dolfijnen voordeel opleveren. Dat blijkt uit een meerjarige analyse van gedrag en overleving van tuimelaars (Tursiops truncatus gephyreus) die leven bij het Zuid-Braziliaanse plaatsje Laguna. Daar bestaat al zo’n honderd jaar een bijzondere samenwerking tussen de twee zoogdiersoorten, waarbij dolfijnen scholen vissen in de baai opjagen waarna de vis wordt gevangen door vissers die op precies het juiste moment hun netten uitgooien.
Nu is vastgesteld dat de dolfijnen die met de vissers samenwerken 13 procent meer overlevingskans hebben dan dolfijnen die dat niet doen. Dat blijkt uit driehonderd uur gedetailleerde observatie van dit gecöordineerde gedrag (verdeeld over drie jaar) en uit inventarisaties van de dolfijnenpopulatie over een periode van twaalf jaar. Het onderzoek is deze week gepubliceerd in de PNAS.
Dat de samenwerkende dolfijnen een hogere overleving hebben wordt overigens ook beïnvloed door het feit dat de niet samenwerkende dolfijnen vaker buiten de baai zwemmen waar ze verstrikt kunnen raken en verdrinken in (illegale) grote netten van ándere vissers, op zee.
Het gaat in Laguna om een kleinschalige wijze van vissen in een baai op migrerende harders, Mugil liza, een vis van ongeveer veertig cm lang die langs de hele oostkust van Zuid-Amerika voorkomt. „Ambachtelijk vissen” noemen de onderzoekers het. De vissers staan in het water langs een honderd meter breed strand en werpen ieder hun eigen net met de hand uit.
Normaliter gooien ze het net uit als ze vissen zien. Maar met de dolfijnen erbij ontstaat er een verfijnde coördinatie tussen de vissers en de dolfijnengroep – soms een dolfijn alleen maar ook weleens een groep van twaalf dolfijnen. Als de dolfijnen de vissers in het water zien staan, jagen ze de aanwezige scholen vis naar hen toe. De vissers zien dat en wachten zonder enige beweging af, de netten klaar voor de worp. Als dolfijnen een meter of vier voor de vissers zijn, maakt een van de dolfijnen een ‘speciale beweging’ naar de vissers, meestal door even met zijn rug en rugvin boven water te komen, of soms ook door met zijn kop of staart op het water te slaan. Op dat signaal werpen de vissers hun netten uit, precies voor de aankomende vissen.
Het voordeel voor de vissers is duidelijk: met de dolfijnen in de buurt hebben ze onder vergelijkbare omstandigheden zeventien keer meer kans op vis in hun netten, en ze vangen ook nog eens vier keer zo veel vis als anders.
De totale dolfijnenpopulatie bestaat uit ongeveer vijftig dolfijnen (het aantal wisselt per jaar). De vissers herkennen de meeste individuele dolfijnen aan hun rugvin, en ze onderscheiden hen in ‘goede’, ‘luie’ en ‘slechte’ dolfijnen. Die indeling komt overeen met de dolfijnen die regelmatig samenwerken (de ‘goede’, ca. 40 procent), de nu en dan samenwerkende (de ‘luie’, ca. 20 procent) en de zelden of nooit samenwerkende (de ‘slechte’, ca. 40 procent).
Dat de dolfijnen ook zelf vis vangen tijdens deze samenwerking is duidelijk, de vissers voelen meestal dat de dolfijnen een of twee vissen uit hun netten trekken. Een enkele visser probeert die ‘roof’ overigens te voorkomen door met stenen te gooien, maar de meesten laten het toe.
De samenwerking neemt wel af in de loop der jaren, zeggen de vissers, en de onderzoekers zagen dat ook terug in hun cijfers, in nauw verband met de afname van de scholen harder, die worden overbevist door industriële vissers op zee. De onderzoekers voorspellen dat de samenwerking daardoor in zo’n vijftig jaar helemaal verdwenen zal zijn, tenzij de vissers blijven samenwerken ondanks de lagere opbrengsten. Ook moeten de illegale netten buiten de baai actiever bestreden worden waar de dolfijnen soms in verdrinken. Subsidie voor ‘ambachtelijke vissers’ zou een grote bijdrage aan natuurbehoud kunnen zijn in het gebied, schrijven ze.
Overigens is de visserij met hulp van dolfijnen al uitgeroepen tot beschermd cultuurgoed door de deelstaat waarin Laguna ligt. Ook geldt het werpnetspektakel met dolfijnen inmiddels als toeristische attractie. Veel vissers zijn ook trots op hun visserij met dolfijnenhulp.