Deze supermarkt heeft geen kassa, dus wat heeft een winkeldief er te zoeken?

Reportage

Winkeldiefstal In supermarkten is de diefstal sinds de inflatie scherp toegenomen. Zelfscankassa’s besparen geld, maar lijken wel het stelen te vergemakkelijken. Mogelijke oplossing: kassaloze supermarkten.

Het groepje scholieren voor de ingang van de kassaloze supermarkt van Aldi in Utrecht vindt het geen optie, daar even boodschappen doen. Het verplichte downloaden van de Aldi-app om binnen te komen, is het probleem niet. Maar de creditcardgegevens waar de app om vraagt, wel. „Een creditcard? Die heb ik niet”, is het antwoord aan de Aldi-medewerkster bij de ingang. „En die ga ik er ook niet voor aanvragen.”

Als de kassaloze Aldi de supermarkt van de toekomst is, dan is dat er een voor een select publiek, zo blijkt op een woensdagmiddag in maart, zo’n driekwart jaar na de opening. De vertrouwde aanbiedingen en prijsknallers liggen er in de vakken. Maar klanten zijn er weinig. Net als winkelpersoneel trouwens. Het filiaal in het hartje van de Utrechtse binnenstad doet het met twee medewerkers. Van wie er één permanent nieuwe klanten naar binnen probeert te loodsen, na uitleg over de app en de manier van afrekenen. Want dat gaat zomaar niet. Aldi wil veel weten van haar nieuwe klanten: creditcardgegevens, e-mailadres, telefoonnummer en woonadres. Zeker vijf minuten kost de aanmeldprocedure.

Dit zou het nieuwe boodschappen doen kunnen zijn. Want sinds de oplopende inflatie van 2022 kampt de supermarktbranche met een toename van winkeldiefstal, zeker in de winkels waar wordt afgerekend met zelfscankassa’s. Vóór die inflatie was de omzetderving daar al 0,2 procent hoger dan in filialen met reguliere kassa’s. En volgens kenners van de branche is het sindsdien flink gestegen.

Bij kassaloos winkelen, zoals bij de Aldi in Utrecht, is dat risico er niet.

In Londen of Berlijn kan kassaloos betalen al langer. Aldi noemt het filiaal in Utrecht een experiment waar nieuwe technologieën kunnen worden beproefd. Het kost moeite om er binnen te komen. Daarna liggen de boodschappen voor het grijpen. De app opent de poortjes met een scan, zo’n 475 behoorlijk verdekt opgestelde camera’s en 450 weegschalen registreren vervolgens de aankopen. Winkelmandjes zijn overbodig, alles kan zo in de tas. En als het boodschappenlijstje is afgewerkt, loop je gewoon naar buiten. Wennen is dat, want het voelt als diefstal. Maar een paar minuten later volgt de aankoopbon. Per mail.

Over bezoekersaantallen geeft Aldi formeel geen informatie. Of die driekwart jaar na opening tegenvallen? Volgens de Aldi-medewerkster bij de deur niet: „De omloopsnelheid van winkelpubliek is ontzettend hoog. Je hebt hier geen oploopjes bij de kassa’s of elders in de winkel.” En dat exclusieve van die creditcard dan? „Binnenkort kan het ook met Apple Pay. Dan komen die scholieren ook echt wel binnen.”

Hypermodern, kassaloos en dus geen winkeldiefstal meer, daar in Utrecht? Pjotr van Wuyckhuyse, salesdirector van Benelux Checkpoint Systems, betwijfelt het. Beveiliging is volgens hem altijd te omzeilen. „Dat Aldi-experiment is er één. Maar er zijn tal van oplossingen om winkeldiefstal tegen te gaan.” Die worden onder andere door Checkpoint Systems geleverd.

Van Wuyckhuyse bevestigt iets waarover supermarkten publiekelijk nauwelijks iets loslaten: sinds de gestegen energieprijzen en de inflatiegolf die daarop volgde, zien supermarkten een scherpe groei van het aantal winkeldiefstallen. Dat verschilt volgens de Benelux-manager per buurt, „maar de trend is overal duidelijk, de praktijk in Nederland verschilt niet met die in België, zo blijkt uit onze contacten in die retailbranche.”

Het gaat volgens Van Wuyckhuyse vooral om duurdere producten. Melk, brood of pindakaas verdwijnen bij de zelfscankassa’s niet onder de toonbank. „Het duurdere vlees- en kaas-assortiment wél. Of olijf- en zonnebloemolie. Daar zijn de prijzen ook enorm van gestegen.” Het zijn tegelijk producten die je niet achter slot en grendel bij de servicebalie legt, zoals scheermesjes of sigaretten. „Dat wil de klant niet. Die wil maar één keer in de rij staan en daarna niet nog een keer bij de servicebalie tussen de pakketjes- en sigarettenklanten.”

Supermarkten hebben hun redenen om nauwelijks informatie te delen over winkeldiefstallen of de maatregelen ertegen. „Al was het maar om mensen het niet nog makkelijker te maken om daarop in te spelen”, zegt een Ahold-woordvoerder. Albert Heijn testte in 2019 al een klein kassaloos filiaal in Zaanstad. Ook daar was het mogelijk om producten te pakken en zonder zelf te scannen de winkel uit te lopen.

Een soort vingeroefening „om in te spelen op nieuwe mogelijkheden”, aldus de woordvoerder. „Maar ook onze bestaande systemen, waaronder de zelfscan, ontwikkelen we door.” Hoeveel omzetverlies Ahold lijdt als gevolg van winkeldiefstal bij de zelfscankassa’s, wil de woordvoerder niet prijsgeven.

Toch is daar wel iets over te zeggen. De supermarktbranche heeft volgens het CBS het jaar 2022 afgesloten met een omzet van 46,3 miljard euro. „De schatting is dat winkeldiefstal bij de zelfscankassa’s zo’n 0,2 procent hoger is dan bij supermarkten die dat niet hebben”, zegt hoogleraar retailmarketing aan de Rijksuniversiteit Groningen, Laurens Sloot.

„Een gemiddelde supermarkt heeft een omzet van zo’n 200.000 euro per week”, verklaart Sloot. „Dan gaat het met 0,2 procent relatief gezien niet om heel veel geld, en er zijn kostenvoordelen. Er wordt wat minder afgerekend dan bij de reguliere kassa, maar er zijn ook minder medewerkers nodig. Het is dus een kostenafweging. Als dat relatief geringe percentage gaat stijgen naar 0,5 procent of nog hoger, komt er een grens waarna supermarkten andere afwegingen gaan maken. Ondanks het gegeven dat het bij die zelfscankassa’s ook om vertrouwen gaat.”

Supermarkten lopen in die zelfscanzones meer geld mis dan vóór de inflatie, zegt Van Wuyckhuyse: hij houdt rekening met een verschil van „35 tot 40 procent”. Afschaffen van die zelfscanzones, of extra personeel invliegen, is volgens hem niet de meest logische optie. „Klanten ervaren die zelfscanners als gemak: beter dan in de rij staan bij de kassa’s”, aldus Van Wuyckhuyse. „Waar wij op aansturen, is het veel duidelijker maken dat een klant zich in die zelfscanzone bevindt. En dan meteen markeren dat er duurdere producten zijn die afgerekend moeten worden. Dat moet duidelijk zijn voor de klant én het personeel. Dat kan met speciale beveiligingsapparatuur en het stickeren van het duurdere assortiment in de schappen.”

Her en der gebeurt dat al, en daar is die winkeldiefstal met meer dan de helft terug gedrongen. „Dat zijn de geluiden die wij terugkrijgen uit de branche. 100 procent waterdicht zal nooit lukken, er zijn altijd wel types die trucs vinden om de beveiliging te omzeilen.”