Door onze nieuwsredactie
De dodelijkste ramp sinds 1999 stelt de Turkse president Recep Tayyip Erdogan voor een enorme uitdaging. De manier waarop de nasleep van de recente aardbevingen wordt aanpakt, zal veel invloed hebben op de presidentsverkiezingen in juni. De recente aardbevingen bieden hem de kans om als een sterke leider over te komen, maar zijn ook een nieuw obstakel dat de onvrede in het land verder kan aanwakkeren.
Dinsdag, een dag na de eerste en zwaarste beving in Turkije, klonk er al kritiek van overlevenden en oppositiepartijen. De autoriteiten reageren in hun ogen te langzaam op de ramp en krijgen het verwijt dat ze niet goed voorbereid zijn. Daardoor wachten veel getroffenen nog altijd op hulp.
Die ontevredenheid kan een rol spelen in de presidentsverkiezingen, die voorlopig op 18 juni gepland staan. Erdogan wilde die verkiezingen voor de aardbeving naar 14 mei vervroegen. Het is nog maar de vraag of hij daar nu nog steeds baat bij zou hebben.
Kritiek op de aanpak van de aardbeving kan Erdogan in een slecht daglicht plaatsen, al wijzen politieke analisten op zijn eerdere ervaringen. Erdogan was tussen 2003 en 2014 premier van Turkije, en sinds 2014 is hij president. In die periode kreeg Turkije te maken met aardbevingen, grote bosbranden en andere natuurrampen. Hij kan volgens experts een crisis juist aangrijpen om steun te verzamelen met een krachtige aanpak.
Uren na de eerste beving op maandag kondigde Erdogan aan dat er duizenden reddingswerkers onderweg waren naar de getroffen gebieden. Kosten noch moeite zouden worden gespaard om de ramp het hoofd te bieden. De regering was al snel in de hoogste staat van paraatheid en riep in de tien zwaarst getroffen provincies de noodtoestand uit.
Volgens de Eurasia Group, een politiek onderzoekskantoor dat zich specialiseert in risicoanalyse, trad Erdogan "snel en overzichtelijk" op in de eerste uren van de crisis. "Dat draagt bij aan zijn imago van een sterke leider, mits de regering daadkrachtig blijft optreden", zegt de organisatie.
Aardbeving is een 'zwarte zwaan'
De wederopbouw van Turkije gaat waarschijnlijk miljarden euro's kosten. Dat leidt tot nog veel meer druk op een economie die al met een torenhoge inflatie kampt. De kosten als gevolg van de aardbevingen drukken de economische groei nog verder, verwachten economen.
De bekende Turkse politieke analist Atilla Yesilada omschreef de aardbeving van maandag als een "zwarte zwaan". Daarmee bedoelt hij dat de ramp zo onverwacht en ingrijpend was, dat de gevolgen nog altijd niet volledig in te schatten zijn. Hij betwijfelt of getroffen gebieden binnen een paar maanden genoeg hersteld zijn om er verkiezingen te kunnen houden.
Erdogans politieke tegenstanders zijn tot nu toe voorzichtig met hun kritiek op de reactie van de overheid op de nieuwste ramp. Ze hamerden er vooral op dat er geen onderscheid mag worden gemaakt tussen mensen die hulp nodig hebben. Dat deden ze naar aanleiding van berichten dat de gebieden waar veel Koerden of Syrische vluchtelingen wonen minder snel geholpen worden.
Ugur Poyraz van oppositiepartij IYI uitte als een van de weinigen uitdrukkelijk de kritiek dat er geen reddingswerkers te zien waren in sommige gebieden. "Bewoners en lokale hulpverleners worden aan hun lot overgelaten terwijl ze mensen uit het puin redden."
Tegenstanders Erdogan hebben reële kans
Bij de presidentsverkiezingen van 2014 en 2018 verzekerde Erdogan zich in de eerste ronde al van ruim de helft van de stemmen. Dat was beide keren genoeg om direct de overwinning op te eisen. In beide gevallen eindigde zijn voornaamste tegenstander op ongeveer een derde van de stemmen.
Tot nu toe heeft geen enkele oppositiepartij een kandidaat naar voren geschoven die het in juni tegen Erdogan zou moeten opnemen. In een verkiezing die dicht bij elkaar ligt, kunnen de zwevende kiezers veel verschil maken. Erdogan weet zich verzekerd van de steun van zijn fanatieke aanhang, maar die lijkt kleiner dan ooit.
De slechte economische situatie in Turkije leidde in eigen land al tot meer kritiek dan Erdogan ooit kreeg. Als hij niet daadkrachtig optreedt om de nasleep van de aardbeving het hoofd te bieden, zal die kritiek alleen maar verder aanzwellen. En dan is een derde termijn als president opeens geen zekerheid meer.