N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Aardmetalen De zeldzame aardmetalen die in Noord-Zweden zijn gevonden spelen een cruciale rol in de energietransitie. De grondstoffen kunnen Europa minder afhankelijk maken van China.
Hij weet nog niet precies wát er is gevonden, vertelde de topman van het Zweedse mijnbouwbedrijf LKAB donderdag op een persconferentie, maar wel dat het om een record gaat dat nieuw perspectief biedt voor de onafhankelijkheid van Europa op het gebied van grondstoffen. Vlak naast de bestaande Kiruna-ijzerertsmijn van LKAB in Lapland ontdekte het bedrijf een voorraad aan zeldzame aardmetalen, die met minstens 1 miljoen ton „verreweg de grootste” op het continent zou zijn.
De zeventien zeldzame aardmetalen (met namen als neodymium, lanthaan en dysprosium) spelen een cruciale rol in de energietransitie, bijvoorbeeld in de accu’s van elektrische auto’s of in de magneten in windturbines. De vraag ernaar stijgt dan ook explosief, terwijl de productie grotendeels in handen is van één land: China. Momenteel worden er binnen de Europese Unie helemaal geen zeldzame aardmetalen gewonnen. Ook lithium, het belangrijkste metaal in accu’s, wordt volledig geïmporteerd. China is niet de grootste delver van lithium in de wereld, maar wel dominant in de raffinage.
Omdat de wereldwijde winning van deze metalen de vraag niet kan bijhouden, stijgen niet alleen de prijzen, maar groeit ook de afhankelijkheid van China, een geopolitiek aspect aan grondstoffenketens dat volgens Ebba Busch, de Zweedse minister van Energie, Economische Zaken en Industrie, „niet genoeg benadrukt kan worden”. De vrees is dat China om politieke redenen de levering van kritieke grondstoffen aan Europa kan belemmeren of bijvoorbeeld kan besluiten om geen grondstoffen of halffabrikaten meer te leveren, maar alleen nog complete Chinese elektrische auto’s. Dat zou grote gevolgen hebben voor de Europese auto-industrie.
LKAB-directeur Jan Moström kon of wilde nog niet zeggen welke elementen er precies zijn aangetroffen in de onderzochte afzetting. Wel denkt hij dat de productie winstgevend kan zijn, omdat die gepaard gaat met de winning van ijzererts. Voor de verdere verkenning van de afzetting moeten eerst vergunningen worden aangevraagd. Als LKAB daarna wil overgaan tot exploitatie moet het eveneens een jarenlang vergunningentraject doorlopen. Met de huidige procedures duurt het al snel tien of vijftien jaar voordat er daadwerkelijk zeldzame aardmetalen gewonnen kunnen worden, verklaarde Moström.
Dat is kostbare tijd, gezien het besluit van de Europese Unie dat vanaf 2035 elke nieuwe auto elektrisch moet zijn. In Nederland is het doel zelfs om dit al in 2030 te bereiken. Op de korte termijn zal Europa grondstoffenleveranciers uit de hele wereld moeten zoeken, zei Busch op de persconferentie in de Kiruna-mijn, maar op langere termijn moet het zijn eigen grondstoffen delven. „De hele waardeketen moet robuuster worden”, aldus de minister, zodat Europa niet alleen de energietransitie goed kan doorlopen, maar ook zijn concurrentiepositie verbetert.
Als we de groene transitie werkelijk willen, moeten we manieren vinden om vergunningenproces substantieel te versnellen
Jan Moström topman mijnbouwbedrijf LKAB
Ook het Nederlandse kabinet ziet dat de wereldwijde economische concurrentie rond grondstoffen hand in hand gaat met geopolitieke strijd. „Mondiaal is er een wedloop gaande om technologisch koploper te worden en een strategische positie te verwerven in de energietransitie”, schreef het kabinet vorige maand in zijn Nationale Grondstoffenstrategie. Waar Zweden inzet op de winning van grondstoffen en de productie van batterijen, wil Nederland onder andere investeren in de recycling van kritieke metalen.
De Europese Commissie, die op uitnodiging van EU-voorzitter Zweden de afgelopen dagen vergaderde in Kiruna, werkt aan een Critical Raw Materials Act die de Europese positie op grondstoffengebied moet verbeteren. Een belangrijk onderdeel daarvan wordt het vergunningentraject voor nieuwe mijnen. Europa stelt strengere milieu-eisen dan bijvoorbeeld China, dat mede daarom een grote voorsprong heeft weten op te bouwen bij de winning van zeldzame aardmetalen.
Het winningsproces is potentieel zeer vervuilend, omdat de verschillende elementen met chemische bewerking van elkaar gescheiden moeten worden. De hoop is nu dat het vergunningenproces ingekort kan worden zonder concessies te doen aan de zorgvuldigheid, zoals tijdens de coronapandemie mogelijk bleek te zijn met de goedkeuring van vaccins. LKAB-topman Moström hoopt op een inkorting van zo’n 50 tot 60 procent. „Als we de groene transitie werkelijk willen, moeten we manieren vinden om dit proces substantieel te versnellen”, vindt hij.
Lees ook: De écht duurzame windmolen draait 25 jaar en wordt dan nog een elektrische auto