Op Hemelvaart kwam de nationale luchthaven met een actieplan tegen de personeelstekorten die de organisatie nu al weken in verlegenheid brengen. Daarbij werpt het schrappen van vluchten een schaduw vooruit: 'Uiteindelijk zal Schiphol moeten krimpen.'
Dit artikel is afkomstig uit de Volkskrant. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.
Precies twee jaar geleden werd 'Amsterdam Airport Schiphol' verkozen tot de beste luchthaven van West-Europa. Verrassend was dat niet, want decennialang reeg Schiphol dergelijke prijzen aaneen. De luchthaven was een betrouwbaar visitekaartje voor Nederland: groot, efficiënt, snel, goed gepoetst en - 'mind your step' - zeer klantvriendelijk .
Nu ligt die reputatie danig aan diggelen. Door nijpende personeelstekorten bij de beveiligers, schoonmakers en de bagage-afhandelaars is het al weken chaos op Schiphol. Deze week braken er vechtpartijen uit onder reizigers die vaak al uren stonden te wachten om hun vliegtuig te bereiken.
In een zoektocht naar de schuldige kwam De Telegraaf vrijdag uit bij de 'te afwezige' Schipholbaas Dick Benschop. Met op de voorpagina een foto van de man samen met hond en vrouw in een bootje en in dikke letters: 'Weg van de chaos'.
Met die afwezigheid viel het best mee, stelt Benschop. Maar dat onder zijn leiding inschattingsfouten zijn gemaakt, heeft hij zelf eerder al gezegd. De luchthaven had niet voorzien hoe snel de reizigersstroom weer zou aantrekken na het opheffen van de coronabeperkingen. Dat PvdA-prominent Benschop tijdens de lockdown het toch al morrende leger van flexcontractanten naar huis liet sturen, was achteraf gezien ook niet slim. Die mensen gingen op zoek naar ander werk en willen nu niet meer terug. Goed voor hen, slecht voor Schiphol.
Krachtmeting tussen arbeid en kapitaal
De luchthaven greep Hemelvaartsdag aan om daar wat tegenover te stellen: een vierpuntenplan. Waarvan het eerste punt leest als een duidelijke uitslag in de toch al kantelende krachtmeting tussen de teams arbeid en kapitaal. Schiphol zal meer geld, zekerheid en betere roosters moeten bieden aan de mensen die met gevaar voor eigen rug en knieën de laadruimtes volstouwen met odd-size luggage. En aan de beveiligers die urenlang staan te turen naar schermen op zoek naar bommen, drugs en zakmessen.
De vakbonden lieten vrijdag weten dat ze 'goede hoop' hebben dat zij komende week met Schiphol een akkoord bereiken. "Op papier is er een raamwerk voor een sociaal akkoord", zei onderhandelaar Erik Maas van CNV.
Dat gaat geld kosten, zegt luchtvaarteconoom Rogier Lieshout. Maar dat kan Schiphol verdienen door de landingsgelden en passagiersgelden omhoog te gooien, verwacht hij. "Die kosten zullen worden verhaald op de luchtvaartmaatschappijen en uiteindelijk op de passagier. Maar op de totale ticketprijs zal het een beperkte verhoging zijn. Mensen zullen best wat meer willen betalen als daar kortere wachttijden tegenover staan."
Naast het reviseren en opnieuw aanzwengelen van de machine gaat de luchthaven ook op zoek naar manieren om de komende zomer iets minder hard te hoeven draaien. Schiphol wil waar mogelijk vluchten verplaatsen naar andere luchthavens. En wanneer vluchten uitvallen, worden die slots niet meer automatisch vergeven aan een andere aanbieder. In het meest extreme geval zou het zelfs vluchten willen schrappen.
Dergelijke maatregelen stuiten op meer weerstand, zo bleek vrijdag uit een rondgang van het ANP langs diverse luchtvaartmaatschappijen. Corendon zegt dat vluchten verminderen 'heel lastig is', omdat de meeste vakanties voor het hoogseizoen al zijn verkocht. Verplaatsen is ook een probleem, omdat zowel de vliegtuigen als bemanning op Schiphol zitten. Andere regionale luchthavens zoals Rotterdam en Eindhoven kunnen helemaal geen grote aantallen vluchten overnemen, zegt Corendon. KLM wil dat er 'eerst wordt gewerkt aan andere, effectievere opties dan annuleren, met spreiding van vluchten en gebruikmaking van andere luchthavens als belangrijkste'.
Inkrimpen
De luchtvaartmaatschappijen zullen beseffen dat het verminderen van het aantal vluchten een operatie is die mogelijk een schaduw vooruit werpt. De kans dat Schiphol op niet al te lange termijn sowieso zal moeten inkrimpen, is immers groot. De luchthaven is in afwachting van de aanvraag van een milieuvergunning waarbij streng wordt gekeken naar de stikstofuitstoot. Om die vergunning te krijgen, zou het schrappen van duizenden vluchten weleens onvermijdelijk kunnen blijken. Tegelijkertijd neemt ook vanuit de regio de druk toe om minder starts en landingen toe te staan. Het vliegtuiglawaai is namelijk een enorme beperking bij de woningbouw in de Randstad.
"Uiteindelijk is de omvang van Schiphol een politieke beslissing die los staat van de huidige personeelstekorten", zegt Rogier Lieshout. "Een kleiner Schiphol zorgt wel voor een extra prijsopdrijvend effect. De schaarste die dan ontstaat, stelt luchtvaartmaatschappijen in staat hun prijzen te verhogen."
Vliegen zal duurder moeten worden, door belastingen en door schaarste, bevestigt luchtvaarteconoom Eric Pels van de Vrije Universiteit. Hij verwacht dat Schiphol en de overheid daardoor al heel snel een knoop zullen moeten doorhakken over welk type vluchten ze wel of niet in de Randstad willen faciliteren. "Jarenlang werd daarover gezegd: dan kunnen we niet meer concurreren met andere grote 'hubs' zoals Dubai. Nu wordt het antwoord: nou, dan doen we dat niet."