N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Owen Hurcum kijkt uit naar even niks hoeven. Het was een intens jaar, met af en toe twijfel of het nog wel was vol te houden. „Ik heb me vaak afgevraagd: kan ik dit nog? En is dit het waard? Maar uiteindelijk was het antwoord steeds ja.”
Vorig jaar schreef student archeologie Owen Hurcum (23) geschiedenis als eerste non-binaire burgemeester van het Verenigd Koninkrijk, na twee jaar plaatsvervangend burgemeester te zijn geweest. De eerste ter wereld, schreven veel media, maar dat klopt niet. In 2011 had Tony Briffa die primeur in Hobsons Bay, Australië. Komende maandag neemt Hurcum afscheid – een jaar is de standaard termijn voor een burgemeesterschap in het universiteitsstadje Bangor, in het noorden van Wales.
Het was een hectische tijd, vertelt hen (they, zoals hen in het Engels graag wordt aangesproken) bij thee en vegetarische quiche in één van hun favoriete lunchtentjes in Bangor. Soms moest Hurcum de telefoon wekenlang uitzetten vanwege de onverdraagzaamheid die erop binnen stroomde. „Ik krijg uitnodigingen voor bekeringstherapie, doodsbedreigingen, berichten dat ik blij moet zijn dat ik niet in een gaskamer terecht ben gekomen. Een Europarlementariër noemde me zelfs onmenselijk. Ik schrik elke keer als mijn telefoon gaat en het is een nummer dat ik niet herken. Wat nu weer?”
Gelukkig heeft Hurcum een fijn sociaal vangnet dat veel steun biedt. „Maar we mogen dit soort dingen niet van ons laten afglijden, als water van een eend. Het ís niet normaal.” Hurcum vindt dat het Verenigd Koninkrijk achteruit gaat wat betreft rechten voor trans en non-binaire personen en mengt zich graag in het heftige publieke debat daarover.
Ik krijg uitnodigingen voor bekeringstherapie en doodsbedreigingen. Een Europarlementariër noemde me zelfs onmenselijk
Non-binair is een paraplubegrip voor mensen die zich niet als binair, dus als man of vrouw, identificeren. Specifieker ziet Hurcum zichzelf als agender en genderqueer. „Agender betekent dat ik geen gender ervaar. Sommige mensen zijn zich heel bewust van hun man-zijn of vrouw-zijn, dat heb ik nooit. En genderqueer voeg ik toe omdat ik het fijn vind soms dingen te doen die we traditioneel als mannelijk of vrouwelijk zien. Als ik wijntjes ga drinken met mijn vriendinnen, dan vóél ik me geen vrouw, maar krijgt wel mijn feminiene kant de ruimte. Het is moeilijk voor me om dit te parafraseren. Als je twee vrouwen vraagt wat het betekent om vrouw te zijn, krijg je ook twee verschillende antwoorden.”
Je komt uit Londen, maar kwam hier in Bangor uit de kast als non-binair. Terwijl Londen toch bekend staat als die stad vol diversiteit.
„Oh, Londen kan vast en zeker ook een stad zijn waar je een fijne gemeenschap kunt vinden, maar voor mij was dat niet zo. Ik heb er ook niet naar gezocht. Ik groeide daar op en wist wel dat ik op één of andere manier ‘queer’ was, maar ik ontkende het, kon er niet goed mee omgaan. Ik kende niemand die uit de kast was gekomen en was bang dat ik nog meer gepest zou worden. Ik werd toch al voor homo uitgescholden. Hier in Bangor was alles anders. Iedereen kent elkaar en er is een vrij grote lhbtiq+-gemeenschap, ook op de universiteit. Ik begon mezelf beter te begrijpen, ontmoette mensen uit de non-binaire gemeenschap en voelde: yep, dit past bij mij.”
Hoe heeft uit de kast komen als non-binair je geholpen?
„Het heeft me veel kracht gegeven. Het gevoel meer mezelf te kunnen zijn geeft me zelfvertrouwen. Vroeger droeg ik een pak om me zelfverzekerder te voelen bij presentaties. Mijn eigen gender begrijpen en er trots op zijn, dat geeft zo’n zelfde soort gevoel. Onze westerse cultuur maakt een kunstmatig onderscheid tussen man en vrouw, terwijl we onze samenleving helemaal niet precies volgens die twee stereotypen kunnen verdelen.
„We hebben bewijs dat het een kunstmatig onderscheid is; bijvoorbeeld de Aboriginals in Australië en Noord-Amerikaanse culturen hanteren een multi-gendermodel. Terwijl ons model is gebaseerd op mannelijke superioriteit, het is een patriarchaal systeem. Daarom word ik zo boos als zogenaamde feministen negatief doen over trans personen, want we voeren dezelfde strijd. Je kunt niet beweren dat je gelijkheid voor vrouwen wilt als je intussen andere genders vertrapt die óók zulke gelijkheid willen.”
Die „zogenaamde feministen”, daarmee bedoelt Hurcum genderkritische feministen als schrijfster J.K. Rowling en Britse academici als Jo Phoenix of Kathleen Stock. TERFs heten ze in het publieke debat, trans exclusionary radical feminists. Ze zien een risico in transities; dat die ook een manier kunnen zijn om homoseksualiteit te ‘repareren’ voor jongeren die bang zijn voor hun geaardheid uit te komen.
Deze feministen – soms zijn ze lesbisch, soms hetero – vinden ook dat trans personen doorschieten als ze biologische sekse, dus het geslacht dat iemand heeft toegewezen gekregen bij geboorte, buiten de identiteitsvraag laten. Vooral omdat ze zich zorgen maken over de positie en bescherming van vrouwen. Als zelfidentificatie als man of vrouw bijvoorbeeld mogelijk zou worden, kunnen mannen zich zonder doktersverklaring als vrouw identificeren en op die manier in toiletten, kleedkamers of gevangenissen bij vrouwen komen.
Zulke discussies zijn toch goed om te voeren?
„Het probleem is dat TERFs dat soort dingen niet zeggen omdat het ze iets uitmaakt, omdat ze echt willen weten hoe het is om trans te zijn. Zij willen hun eigen rechten beschermen en gebruiken de trans gemeenschap als een soort onderhandelingsmateriaal. Door te zeggen, ja, zíj gaan ons te ver, beschermen ze hun eigen status. En ze zien dat ze gecanceld worden als ze zulke harde uitspraken doen, en dat dat aandacht oplevert, dat speelt ook mee. Goed voor boekendeals en om op tv te komen.”
Jij vindt biologische sekse niet uitmaken, toch?
„Dat klopt. Een vrouw is iemand die zich vrouw vóélt, zo simpel is het. Of diegene nu toevallig met een penis is geboren of niet. Het enige verschil is dat ze een penis hebben en geloof me, die gaan ze echt niet op welke bedreigende manier dan ook tegen vrouwen gebruiken. Het is pure bangmakerij.”
Hoe weet je zo zeker dat ze het transfoob bedoelen en niet alleen een debat willen voeren?
„Er komen zo vaak mensen naar me toe die weinig van dit onderwerp af weten en vragen wat het verschil is tussen je biologische geslacht en gender. Die help ik graag en hen beticht ik echt niet meteen van transfobie. En ik ga er ook niet van uit dat ze het slecht bedoelen. Maar als iemand bewust aan me vraagt, hee, wat is jouw geslacht? Jij bent bij je geboorte voor man aangezien, toch? Dat is anders, dat is iemand willen buitensluiten. Dat is wat TERFs doen. Ik vind het erg om te moeten zeggen, maar transfobie neemt toe in het VK en TERFs zijn een groeiende groep. Niet voor niets noemen ze het VK ook wel het TERF-eiland tegenwoordig.”
Zie je die anti-transbeweging ook in de landelijke politiek?
„Ik sprak laatst met een Amerikaanse senator en die zei iets interessants: in de VS is ook veel transfobie, maar daar is het partij-afhankelijk. Ben je Republikeins, dan ben je vaak ook transfoob. Ben je democraat, dan niet. Hier is transfobie partij-overstijgend. Zowel de Conservatieve Partij als Labour is bang om hun kiezers van zich te vervreemden. Onderzoek na onderzoek wijst uit dat een meerderheid van de bevolking trans personen steunt, maar een aanzienlijke minderheid doet dat niet. Beide partijen denken dat ze aan de sentimenten van die minderheid moeten appelleren.”
Hoe doen ze dat bijvoorbeeld?
„De regering kondigde bijvoorbeeld aan bekeringstherapie voor homoseksuelen te willen verbieden, maar niet voor trans personen. Waarom die uitzondering? Alleen vanuit electorale overwegingen. En zo is er meer. De landelijke gezondheidsdienst NHS was vorig jaar tijdelijk gestopt met transitie-operaties, de wachtlijsten zijn ellenlang, de zorg is gewoon niet goed genoeg. En de overheid wil leraren verplichten het tegen de ouders te zeggen als een leerling vertelt dat ze misschien trans zijn. Natuurlijk zullen sommige ouders goed reageren, maar wat als dat niet zo is? Die kinderen gaan misschien juist naar hun leraar omdat ze het thuis niet durven te bespreken. Dat soort risico’s wil de overheid dus nemen.”
Was jouw verkiezing tot burgemeester dan wel een teken dat het VK stappen maakt als het om acceptatie van lhbtiq+ gaat?
„Het was zeker een soort historisch moment, dat kan ik niet ontkennen. En ik heb ook berichtjes gekregen van mensen die het fijn vinden dat zij nu wel een non-binair voorbeeld hebben, wat ik vroeger niet had, dat is heel speciaal. Maar het is verdrietig om te moeten vaststellen dat we er nu als gemeenschap als geheel minder goed voorstaan dan toen ik begon.”