JERUSALEM (AP) – De gasrijke natie Qatar is een belangrijke bemiddelaar geworden over het lot van meer dan 200 gijzelaars die door Hamas worden vastgehouden, waardoor het kleine land van het Arabische schiereiland opnieuw in de schijnwerpers staat.
De onderhandelingen hebben Qatar ook in een delicate internationale evenwichtsoefening geduwd, omdat het een relatie onderhoudt met diegenen die door het Westen als militante en terroristische groeperingen worden beschouwd. Terwijl het tegelijkertijd zijn nauwe veiligheidsbanden met de Verenigde Staten probeert te behouden.
Onder regelingen die voortkomen uit vroegere afspraken met Israël over een staakt-het-vuren van Hamas, heeft het emiraat Qatar salarissen betaald van ambtenaren in de Gazastrook, geld gegeven aan arme gezinnen en andere vormen van humanitaire hulp aan Palestijnen in Gaza.
Hoogste leider Hamas
Qatar biedt ook al meer dan tien jaar onderdak aan het politieke kantoor van Hamas in de hoofdstad Doha. Onder de functionarissen daar is Khaled Mashaal, een verbannen lid van Hamas die in 1997 een Israëlische moordaanslag in Jordanië overleefde waardoor het vredesakkoord van dat land met Israël dreigde te ontsporen. Ook Ismail Haniyeh, de hoogste leider van Hamas, is daar.
De VS sanctioneerde Mashaal in 2003 omdat hij “verantwoordelijk was voor het toezicht op moordaanslagen, bomaanslagen en het doden van Israëlische kolonisten”.
Washington sanctioneerde Haniyeh in 2018 en zei dat hij “nauwe banden had met de militaire vleugel van Hamas en een voorstander was van gewapende strijd, ook tegen burgers.”
Mashaal zei in een interview met Sky News deze week dat gijzelaars die werden genomen tijdens de aanval van Hamas op 7 oktober konden worden vrijgelaten als Israël zijn luchtaanvallen stopt. Iets wat onwaarschijnlijk is nu Israël zich voorbereidt op een grondoffensief in de Gazastrook.
Israëlische gijzelaars
Meer dan 200 mensen, waaronder buitenlanders, zouden tijdens de inval door Hamas gevangen zijn genomen en naar Gaza zijn gebracht. Vier van hen zijn vrijgelaten, een moeder en dochter op vrijdag en nog eens twee op maandag.
“Laat ze stoppen met deze agressie en je zult zien dat de bemiddelaars zoals Qatar en Egypte en sommige Arabische landen en anderen een manier zullen vinden om ze vrij te krijgen. We zullen ze naar huis sturen,” zei Mashaal over de gijzelaars.
Het huisvesten van de Hamasleiders heeft Qatar kritisch bekeken, zowel in het verleden als sinds de aanval van meer dan twee weken geleden waarbij meer dan 1400 mensen omkwamen in Israël.
De regering Biden heeft Qatar echter herhaaldelijk geprezen voor zijn inspanningen om de gijzelaars vrij te krijgen en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken bezocht Doha tijdens zijn recente pendeldiplomatiereis in de regio.
“Qatar is een oude partner van ons die reageert op ons verzoek, omdat ik denk dat zij geloven dat onschuldige burgers bevrijd moeten worden”, zei woordvoerder Matthew Miller van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken maandag.
FIFA World Cup
Ondertussen kanaliseerde de regerende emir van Qatar, sjeik Tamim bin Hamad Al Thani, de bredere woede in de Arabische wereld over Israëls niet aflatende luchtaanvallen en belegering van de Gazastrook na de aanval van 7 oktober.
Volgens het door Hamas gecontroleerde ministerie van Volksgezondheid hebben de aanvallen tot nu toe meer dan 5000 Palestijnen gedood.
Tijdens de FIFA World Cup die vorig jaar in Qatar plaatsvond, werden Palestijnse vlaggen prominent getoond en Israëlische journalisten soms lastiggevallen.
“Het is onhoudbaar dat Israël onvoorwaardelijk groen licht krijgt en vrij spel om te doden, noch is het houdbaar om de realiteit van bezetting, belegering en nederzettingen te blijven negeren,” zei sjeik Tamim. Hij sprak dinsdag tot de Shura Raad, een adviserend en wetgevend orgaan van het land.
Hij hekelde de belegering door Israël en zei dat het “in onze tijd niet mag worden toegestaan” om het afsluiten van water en het verhinderen van de levering van medicijnen en voedsel aan een hele bevolking als wapens te gebruiken.
Boycot door Arabische landen
Qatar, een schiereiland dat als een duim uitsteekt in de Perzische Golf met een kleine bevolking en een klein leger, heeft altijd argwanend gekeken naar zijn grotere buren Saoedi-Arabië en Iran.
Het kreeg te maken met een jarenlange boycot door vier Arabische landen, waaronder Saoedi-Arabië, vanwege een politiek geschil, waarvoor de toenmalige heerser van Koeweit waarschuwde dat het tot een oorlog had kunnen komen.
Al Jazeera
Het kreeg ook scherpe kritiek van de VS en anderen over zijn pan-Arabische satellietnieuwsnetwerk Al Jazeera. Het heeft verklaringen uitgezonden van wijlen Osama bin Laden, het meesterbrein van Al Qaida.
En het heeft non-stop verslag gedaan van de tol die de strafaanvallen van Israël hebben geëist in deze oorlog met Hamas, inclusief beelden van doden en stervenden die demonstraties in het Midden-Oosten en de rest van de wereld hebben aangewakkerd.
Al-Udeid-luchtmachtbasis
Maar door de bezorgdheid over grotere mogendheden heeft Qatar de risico’s gecompenseerd door zijn diplomatie en door onderdak te bieden aan het voorste hoofdkwartier van het Central Command van het Amerikaanse leger op zijn uitgestrekte Al-Udeid-luchtmachtbasis.
De VS beschouwt Qatar als een belangrijke niet-NAVO-bondgenoot en Doha heeft de defensiehandel en veiligheidssamenwerking met Amerika uitgebreid, inclusief prioritaire levering voor bepaalde militaire verkopen.
De Al-Udeid-basis diende als een belangrijk knooppunt in Amerika’s chaotische terugtrekking uit Afghanistan, terwijl Qatar ook onderdak bood aan de Taliban-functionarissen met wie Washington eerder onderhandelde om een einde te maken aan de langste Amerikaanse oorlog.
Maar de onderhandelingen van Qatar hebben in het verleden tot hoofdpijn geleid.
Iraanse tegoeden
Onlangs stemde Qatar ermee in om bijna 6 miljard dollar aan Iraanse tegoeden, die ooit bevroren waren in Zuid-Korea, over te dragen aan Doha als onderdeel van een gevangenenruil tussen Teheran en de VS in september.
Na de Hamas-aanval kwamen Qatar en de VS overeen om niet in te gaan op een verzoek van Teheran om toegang te krijgen tot die tegoeden voor humanitaire goederen, zoals aanvankelijk gepland was. Voorlopig althans.
Dat maakte Iran woedend en liet Qatar “het koord van internationale betrekkingen bewandelen”, aldus David B. Roberts, die Qatar al lange tijd bestudeert als universitair hoofddocent aan het King’s College in Londen. Onlangs publiceerde hij het boek Security Politics in the Gulf Monarchies.
“De realiteit is dat zoveel hooggeplaatste regeringsmensen in Israël en Amerika willen dat Qatar deze rol heeft en Qatar zal uiteindelijk in een algemeen positief daglicht komen te staan door te proberen deze gijzelaars te bevrijden,” zei Roberts.
“Als je deze unieke plek wilt,” voegde hij eraan toe, “dan geef je jezelf niet op voor een gemakkelijk leven.”