N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
De energiezorgen begonnen bij Priscilla Ivens (37) uit gemeente Westland vorig jaar oktober al, toen haar energiecontract afliep. „De gasprijs begon toen net explosief te stijgen. Een vast contract van tweehonderd euro per maand? Daar ga ik me niet in vastleggen, dacht ik toen, dus ging ik voor variabel.” Achteraf is dat haar grootste fout geweest, zegt ze. Maar achteraf is het makkelijk praten.
Om haar energiekosten te drukken, ging ze rondkijken naar manieren om gas te besparen. Ze kwam uit op een elektrisch petroleumkacheltje. „Op jaarbasis gebruikte ik voorheen 1.500 kuub gas, nu minder dan 800.” Ze vertelde haar huidige energieleverancier daarom dat ze haar maandbedrag wilde verlagen. Dat was voor eigen risico, kreeg ze te horen: haar eindafrekening zou heel hoog uit kunnen vallen. „Dat kan wel zo zijn, maar op dit moment moet ik kiezen tussen een later risico of nu geen eten kunnen kopen voor mezelf en mijn kinderen.”
Aan het einde van hun geld houden mensen zoals Ivens steeds een stukje maand over. Zo omschrijft het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) de groeiende groep Nederlanders die door inflatie en hoge energiekosten niet meer rond kan komen. Het aangekondigde prijsplafond gaat helpen, maar niet voor januari, en niet iedereen.
Om de gasrekening te drukken, zoeken mensen alternatieven. Op Facebook-pagina’s als Meer Doen Met Minder Geld (77.000 leden) en EnergieTips (13.000 leden) delen mensen adviezen. Van een airco die ook kan verwarmen of een houthaard, tot tien minuten op de hometrainer om warm te worden.
Het extreemste voorbeeld: het gas compleet laten afsluiten. Dat is waar Kathlijn van der Ven uit Driebergen noodgedwongen voor koos. „We hebben verbijsterd zitten lachen om de brief waarin stond dat we 525 euro in de maand moesten gaan betalen. Dat kunnen we helemaal niet.” Nog diezelfde dag besloten zij en haar partner het gas af te sluiten en de dag erna kwam iemand van netbeheerder Stedin een slotje op de kraan plaatsen. „Binnen vijf minuten was het gedaan.”
En toen zaten ze daar. „Het water uit de kraan was gelijk koud.” Dat verwarmde ze eerst met de waterkoker, maar toen ze hoorde dat ook hun elektriciteitsrekening met bijna 200 euro was gestegen is ze daarmee gestopt. Ze kookt nu ’s ochtends op de inductiekookplaat een pan water, die ze overgiet in thermoskannen om de rest van de dag te kunnen gebruiken. „Dat kost het minste energie”, zegt ze. Douchen doet ze koud.
Ook haar buurvrouw Wilma Maree (61) sloot het gas af, toen ze te horen kreeg dat ze 700 euro in de maand zou moeten gaan betalen. „Ik kán het niet betalen en ik wíl het niet betalen”, zegt ze. Haar verhaal kreeg veel aandacht, nadat ze in het AD verteld had dat ze haar woning nu verwarmt met waxinelichtjes in een terracotta bloempot. De pot neemt de hitte van de vlammetjes over en geeft straalwarmte af. „Het is niet alleen noodzaak, we maken ook een vuist tegen de huidige stand van zaken”, zeggen de buurvrouwen.
Ook Van der Ven verwarmt met waxinelichtjes. „We hebben het helemaal uitgedokterd en uitgezocht. Welke kaarsjes hebben geen paraffine, want dat kan schadelijk zijn, en zijn het goedkoopst op basis van aantal, prijs en branduren.” Het helpt écht, zeggen beide vrouwen. Dat die manier van verwarmen door experts in de media werd afgeraden vanwege schadelijke stoffen die dat zou verspreiden, verwerpt Maree. „Rond Kerst heeft iedereen het huis vol kaarsen staan, en dan zou ik doodgaan van vier waxinelichtjes? Dat lijkt me niet.”
Lees ook de NRC Bespaargids: Zo ben je niet meer geld kwijt dan nodig.Waarschuwingen of niet, er zijn er velen die hun voorbeeld volgen, vertelt een woordvoerder van Intratuin. De potten vliegen daar, met name bij locatie Leidsche Rijn, de deur uit. En dat is ongebruikelijk voor deze tijd van het jaar.
Priscilla Ivens heeft het gas niet afgesloten, maar wel standaard de thermostaat op 15 graden staan. Lager wil ze hem niet zetten, omdat ze bang is dat er door de kou in combinatie met vocht schimmel in huis ontstaat. Extra verwarmen doet ze met haar petroleumkacheltje. In haar bed en de bedden van haar twee kinderen (9 en 4) heeft ze elektrische dekens gelegd. Als het écht koud is, rolt ze het petroleumkacheltje, dat ze op een plankje met wieltjes heeft gezet, naar een plek onderaan de trap. „Dan verwarmt het kacheltje boven ook.”
Ze heeft in België een paar weken terug twee vaten petroleum gehaald. „Petroleum is daar altijd al goedkoper dan in Nederland, en toen hadden ze ook nog een aanbieding, dus ik heb ingeslagen.” Ze betaalde 48 euro per vat, en met die twee vaten kan ze de winter, als die niet te streng is, doorkomen.
Kacheltjes – of het nu om kacheltjes op hout, elektriciteit, petroleum of om een allesbrander gaat – winnen aan populariteit, zien bouwmarkten, kampeerwinkels en online warenhuizen. „We zien een enorme toename in de aanschaf van elektrische kacheltjes, elektrische kookplaten en zelfs airfryers, om maar minder op gas te hoeven koken”, laat een woordvoerder van bol.com weten. „We zien dat Nederland zich aan het voorbereiden is op de winterperiode op een manier die we vorig jaar niet of nauwelijks zagen.”
Er wordt ook veel gezocht naar materiaal om warmte bínnen te houden, zien ze bij Praxis. „Glas- en steenwol, tochtbanden, radiatorisolatie – dit type producten wordt 33 procent meer verkocht dan vorig jaar”, laat een woordvoerder weten. „En we staan nog maar aan het begin van de hérfst.” Ook Hornbach ziet een stijging in de verkoop van producten die gebruikt kunnen worden voor het verduurzamen van woningen. „Al tijdens corona werd er veel geïnvesteerd in het kwalitatief verbeteren van woningen, maar sinds een half jaar heeft het echt een vlucht genomen.”
Vorig jaar herfst ging de energieleverancier van Willem (33, hij wil zijn achternaam en woonplaats niet in NRC) en zijn vriendin failliet en moesten ze noodgedwongen overstappen. Ze hadden een „gunstig contract”, en betaalden ongeveer 160 euro in de maand. In hun nieuwe contract bij een andere leverancier betalen ze een stuk meer. „En dan hebben we nog geluk gehad”, zegt hij. „Toen konden we nog een vast contract afsluiten.” Om in de toekomst „onafhankelijker” te zijn van gasprijzen installeerde hij vlak daarna een houtkachel in zijn nauwelijks te isoleren jarentwintighuis.
Het was een flinke investering, want er moest een rookkanaal aangelegd worden en een kachel aangeschaft, maar het was het volgens hem waard. „Doordat we koken op elektriciteit en verwarmen met de houtkachel zijn we alleen voor douchen nog afhankelijk van gas. Dat vind ik een financiële geruststelling.” Hij ziet om zich heen dat mensen die op het kookpunt van de woningmarkt een huis kochten dat ze toen nét konden betalen, nu in de problemen komen. De hoge energierekening nekt ze, zegt hij. „Eigenlijk zitten ze door de energiecrisis met hun woning in een wurgcontract. Mensen kunnen geen kant op.”
Foto Dieuwertje Bravenboer
Het is vooral de onzekerheid van een variabel contract en een onvoorspelbare eindafrekening die mensen parten speelt, merkt Wim van Beek (48) uit Veenendaal. Hij is derdegeneratiekolenboer en draait overuren. Waar normaal gesproken het kolenseizoen in april op zijn einde loopt, is de drukte nu sinds september vorig jaar geen moment afgenomen. „Het voordeel van kolen stoken is dat je vooraf weet wat de kosten zullen zijn.”
Als je het hele seizoen stookt in een gemiddeld huis, heb je zo’n veertig zakken nodig à 34 euro, rekent hij voor. „Ja, dat is zo’n 1.400 euro, maar dan weet je wel dat je klaar bent voor dat seizoen.” En dat is een stuk overzichtelijker dan de huidige gassituatie. „Mensen zijn bang dat hun rekening van 300 naar 500 naar 800 naar 1.000 euro zal oplopen.”
Willem gebruikt gas alleen nog maar om te douchen, het hout dat hij stookt is gratis. „Op Marktplaats heb ik in een advertentie gevraagd of er mensen toevallig van hun hout af moesten. Bijvoorbeeld omdat ze een boom hadden die weg moest of omgewaaid was en opgeruimd moest worden.” Dat werkte, het „best wel grote” houthok ligt nu vol. De winter mag wat hem betreft beginnen.
Priscilla Ivens is met haar kacheltje en voorraad petroleum ook klaar voor de winter. Waarmee overigens niet alle zorgen zijn verdwenen. Het is afwachten wat de jaarafrekening gaat zijn. „Met geknepen billen wachten we af, we kunnen niet anders.”