Acht tropische eilandstaten bezoeken in tien dagen tijd. Het is een schema waar een Amerikaanse passagier van een cruiseschip jaloers op zou zijn. Maar de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi maakt bepaald geen vakantietripje naar de Stille Oceaan. Met de eilandtour, die donderdag begon op de Salomonseilanden, wil China zijn invloed in de regio vergroten.
China aast op een breed veiligheidsakkoord met naast de Salomonseilanden ook Papoea-Nieuw-Guinea, Fiji, Vanuatu, Samoa, Tonga en Kiribati. Die landen bezoekt Wang fysiek. Er staan ook digitale afspraken gepland met de Cookeilanden, Niue en Micronesië.
Het zijn allemaal geen landen die op het eerste gezicht een grote rol spelen op het wereldtoneel, maar in potentie kunnen ze een geopolitieke strijd ontketenen tussen het Westen en China. Australië, Nieuw-Zeeland en de Verenigde Staten maken zich grote zorgen om de plannen.
Bij Micronesië krijgt China nul op het rekest. President David Panuelo schreef aan zijn collega-staatshoofden in de regio dat hij vreest dat de Chinese Common Development Vision als beste uitkomst "een nieuwe Koude Oorlog" tot gevolg heeft, en in het slechtste geval "een wereldoorlog".
Sociale orde handhaven
Uit de tekst van het voorgestelde akkoord blijken plannen voor vergaande economische samenwerking, maar China poogt vooral ook om voet aan de grond te krijgen op militair vlak. China biedt private investeringen aan aan de eilandstaten waarvan de economie door de coronacrisis een flinke klap heeft gekregen. Als het aan China ligt komt er zelfs een vrijhandelszone en wordt er een "maritiem ruimtelijk plan" opgesteld, dat China toegang geeft tot lucratieve visserijgebieden en andere natuurlijke hulpbronnen.
Tegelijkertijd wil China politieagenten trainen en "samenwerking uitbreiden op het gebied van wetshandhaving, samen strijden tegen internationale misdaad en een dialoogmechanisme opzetten over wetshandhaving en politiesamenwerking." In een al ondertekend akkoord met de Salomonseilanden staat een passage die nog veel verder gaat. China kan politie en militairen sturen om "de sociale orde te handhaven, levens en eigendommen van mensen te beschermen en humanitaire hulp te bieden". In essentie betekent dat Chinese militaire aanwezigheid, redeneren Australië, Nieuw-Zeeland en de VS.
Zij vrezen dat China ook een militaire basis wil vestigen op de Salomonseilanden. Chinese troepen zouden zich daarmee op 2000 kilometer afstand van Australië bevinden en op 3000 kilometer van Guam, een belangrijke Amerikaanse marinebasis in de regio. China ontkent plannen te hebben voor een basis.
Verwaarloosd door Australië
De Salomonseilanden zijn de laatste jaren figuurlijk richting China gedreven. In 2019 verbrak het de betrekkingen met Taiwan, ten gunste van China. Wie banden met China wil hebben, mag Taiwan - in Chinese ogen een afvallige provincie - niet als onafhankelijk land beschouwen.
Grootschalige rellen in november vorig jaar spelen ook een grote rol bij de toenadering tot China. Uit protest tegen premier Sogavare gingen inwoners van hoofdstad Honiara drie dagen lang de straat op, waarbij veel geweld werd gebruikt en geplunderd. Ze demonstreerden onder meer juist tegen betere betrekkingen met China.
Australië en Papoea Nieuw-Guinea stuurden troepen om de orde te herstellen, maar in de ogen van Sogavare niet adequaat genoeg. China is nodig om "het gat te dichten in ons veiligheidsakkoord met Australië".
Beelden van de gevolgen van de rellen:
Ook andere eilanden voelen zich gegriefd door Australië. Zo neemt Australië klimaatverandering volgens de eilanden niet serieus genoeg. De stijgende zeespiegel vormt voor hen een grote bedreiging, maar voorgaande Australische premiers hebben er grappen over gemaakt of beledigende opmerkingen. De premier van Fiji zei dat dat soort gedrag de eilanden in de handen van China drijft.
Aan de nieuwe Australische regering de taak om de plooien glad te strijken. In haar eerste week vloog minister van Buitenlandse Zaken Penny Wong daarom gelijk naar Fiji, om te laten zien dat deze linksere regering klimaatverandering wél serieus neemt. Wellicht dat Australië zo de bal weer op kan pakken, die "we hebben laten vallen", aldus de nieuwe premier Albanese.