Brabants Dagblad | Dakloze Arnoud krijgt nu een kans van de wijkrechter

Dit artikel is afkomstig uit het Brabants Dagblad. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Buiten op het Eindhovense Stadhuisplein brandt de zon, binnen krijgt verdachte Arnoud een vraag van de wijkrechter. "Wat heeft u nodig?" Het antwoord laat geen seconde op zich wachten. "Een deur die ik 's avonds achter me dicht kan krijgen. Zodat ik wat rust kan krijgen."

Al twee jaar leeft de Eindhovense veertiger op straat en op deze maandagmiddag in augustus staat Arnoud terecht omdat hij, in opdracht van een ander, een fiets heeft gestolen. Hij geeft het grif toe, zonder dralen. "Ik had geld nodig, ik moet ergens mijn natje en droogje vandaan halen. Als je niks hebt en hongerig bent, ga je zulke dingen doen."

De fietsendiefstal is eerder ter sprake geweest bij de politierechter. Daar is dat dertien-in-een-dozijnwerk. En aan het eind van de lopende band rolt er dan meestal een lichte straf uit waarvan je in het beste geval kunt hopen dat die de verdachte tot inkeer brengt. Maar in het geval van Arnoud schatte de politierechter in dat een veroordeling geen enkel verschil zou maken. Arnoud zou een paar weken de bak in gaan, maar dikke kans dat hij daarna weer eenzelfde fout zou gaan maken.

En dus werd bij de politierechter afgesproken dat hij in aanmerking zou komen voor de wijkrechter. Een 'buitenkansje', noemt de officier van justitie dat. Want bij de wijkrechtbank wordt bekeken wat er nodig is om het leven van Arnoud weer op de rit te krijgen. En dus zit hij hier vandaag opnieuw. Maar er is wel een probleem: Arnoud heeft nog geen contact gehad met de reclassering. En dat was wel de bedoeling. Want de reclassering moet vóór de rechtszaak in kaart brengen hoe iemand het beste geholpen kunnen worden. Zodat in overleg met alle andere instanties een vrijwel kant-en-klaar-pakket kan worden voorgelegd aan de rechter.

"Het was me helemaal ontschoten", zegt Arnoud als de officier van justitie hem vraagt waarom hij niet gebeld heeft met de reclassering. Jan van Glabbeek, de man van de reclassering, spreekt hem in het plat Eindhovens toe: "Als wij denken da ge ons voor de gek houdt, wordt het niks." Arnoud belooft beterschap en zowel de officier van justitie als de wijkrechter besluiten dat hij een tweede kans moet krijgen, later dit jaar. Aan de horizon gloort een plaats in een begeleid-wonentraject.

Of hij zin heeft om een nieuw leven te beginnen, na al die jaren op straat, vraagt de officier van justitie hem. "Ja nou. En hoe!", antwoordt Arnoud. De officier waarschuwt: "Niet iedereen krijgt deze kans. Het is dit of gaan zitten, zo simpel is het." De wijkrechter geeft ook nog een boodschap mee: "De waan van de dag neemt het soms over als mensen weer op straat zijn, dus probeer het vol te houden tot de volgende zitting." Oftewel: verpruts deze kans niet.

Of Arnoud zijn 'buitenkansje' gaat verzilveren, zal moeten blijken. Maar zolang hij op straat leeft, is de kans levensgroot dat hij in de justitiële draaimolen blijft zitten. Zijn lange strafblad van kruimeldiefstalletjes bewijst het. En zijn mededeling dat hij 'anderhalve week geleden voor het laatst cocaïne heeft gebruikt, om de nacht door te komen', klinkt ook niet per se geruststellend.

De wijkrechter kan mensen als Arnoud uit het slop trekken, zo is de overtuiging van alle partijen die sinds 2020 betrokken zijn bij het als proef begonnen Eindhovense project. Hoewel er geen harde cijfers zijn die aantonen dat ex-verdachten daadwerkelijk langer op het rechte pad blijven, wordt de wijkrechter in Eindhoven een blijvertje. Ook het ministerie van Justitie en Veiligheid gelooft dat de wijkrechter het verschil kan maken. En dus komen er, na Eindhoven, Amsterdam en Rotterdam, meer wijkrechters.

Om te beginnen in Tilburg-Noord. In wijkcentrum De Ypelaer, in Stokhasselt, schiet de wijkrechter daar in de eerste week van oktober uit de startblokken. Met geld uit het potje 'Preventie met Gezag', waarmee het Rijk een aantal grote steden helpt om de strijd met de ondermijnende criminaliteit aan te gaan. Een deel van dat geld gebruikt de gemeente Tilburg om in de wijken Noord en West te beginnen met de wijkrechter. "Met name in deze kwetsbare wijken proberen we dicht bij de mensen te komen", zo verwoordde burgemeester Theo Weterings eerder de gedachte.

Op het Tilburgse stadhuis is de laatste jaren het besef ontstaan dat bewoners in achterstandswijken te veel aan hun lot zijn overgelaten. En dus gaan de twee wijkrechters de komende jaren niet alleen inzetten op verdachten die een (licht) misdrijf hebben gepleegd, maar ook op mensen die dik in de schulden zitten of op straat dreigen te komen staan. Om erger te voorkomen, moet de wijkrechter samen met alle betrokkenen naar een op maat gesneden oplossing. En op die manier kan, zo hopen ze in Tilburg, het leven aan de 'onderkant van de samenleving' wat draaglijker worden.

Kan het zo werken? In Eindhoven is Ramazan Akkaya, advocaat van de dakloze Arnoud, optimistisch gestemd. "Voor sommigen is deze route echt wel een goede oplossing. Het hangt vooral af van de zwaarte van de problematiek. Bij veel mensen wordt het van kwaad tot erger als je ze alleen trakteert op een veroordeling." Reclasseringsman Van Glabbeek onderschrijft dat: "Maar het zijn intensieve trajecten. Eigenlijk zou elke betrokken organisatie mensen vrij moeten kunnen maken voor de wijkrechtspraak.

Maar alles valt of staat met de medewerking van de verdachte. Dat blijkt ook in Eindhoven, later op de middag. De 55-jarige vrouw die had moeten komen, is er niet. Ze is buitengezet bij de opvang van het Leger des Heils, weet de reclassering. "En dat wil wel wat zeggen, want daar wonen hele vreemde vogels. Maar het ging echt niet meer." Haar advocaat, Pierre van de Hoogen, schat in dat ze nu weer op straat leeft. "Ze heeft zware psychische problemen."

Het is verdrietig, constateert de wijkrechter. "We zien hier de teloorgang van deze vrouw." Er zit niks anders op dan mevrouw toch te veroordelen tot drie weken cel. Niet omdat het gaat helpen, maar omdat dat nu eenmaal de afspraak is. "Die straf is de stok achter de deur. Als je die nooit gebruikt, heb je er ook niks aan."

Advocaat Van den Hoogen snapt het. En ziet nog een lichtpuntje: "Als ze vastzit, heeft ze even de kans om wat aan te sterken. Maar op termijn gaat het haar zeker niet helpen." Ondanks deze miskleun blijft de ervaren Eindhovense advocaat niettemin voorstander van de wijkrechter: "Sommige mensen worden echt vermalen door het systeem. Als je met zijn allen samen aan tafel zit, kun je het oplossen. Als je er een paar mensen kunt helpen, is het al de moeite waard. En er zijn echt wel schoolvoorbeelden waarbij het prima werkt. Maar vandaag niet, helaas."