Door Bert Brussen, TPO – De stemmen van de Provinciale Statenverkiezingen van afgelopen woensdag zijn nog niet allemaal geteld, maar zeker is dat de Boer Burger Beweging (BBB) de grote winnaar is. In de provincie Noord-Brabant haalde de BBB 18,2% van de stemmen binnen, in de provincie Overijssel zelfs meer dan 30%. Het moet wel heel gek (en ondemocratisch) lopen als BBB straks niet in tenminste de provincie Overijssel en veel andere provincies mag meebesturen.
‘Wat BBB betreft gaan we naar een systeem toe met kleine locaties. Azc’s met plek voor vijftig asielzoekers, daar houdt het draagvlak wel op’
Dat binnenkort in provincies die mede door BBB worden bestuurd niet het door de regeringscoalitie gewenste stikstofbeleid kan worden uitgevoerd is een no brainer. Maar ook wat betreft het migratiedossier zal het regeringsbeleid zowel in de Provinciale Staten (PS) als in de Eerste Kamer op vorstelijke oppositie kunnen rekenen. De opvattingen over migratie staan niet per se met koeienletters in het BBB-partijprogramma, maar het laat zich raden dat de BBB-stemmende boer danwel burger niet bepaald staat te springen bij de gedachte aan een azc in de achtertuin.
Tijdelijke asielstop
Dat is nog zacht uitgedrukt, zo valt op te maken uit de reactie van BBB-beleidsmedwerker Alexander Hendriks, die ook het migratiedossier in zijn portefeuille heeft. Hendriks (“Ik verkeer momenteel tussen een feestroes en plotselinge grote verantwoordelijkheid in”) is er stellig over hoe in elk geval het landelijke migratiebeleid er, als het aan BBB ligt, uit komt te zien:
“Op de korte termijn wil BBB een tijdelijke asielstop. Dan kunnen we onze asielketen eerst op orde brengen. Verder zijn we voor het verstevigen van de buitengrenzen en willen we de Dublin-verordening streng, tot op de letter, naleven. Want zoals het nu gaat, zijn wij altijd de pineut.”
‘Prima als de VVD de dwangwet alsnog doorvoert, dan worden JA21 en BBB bij de volgende verkiezingen nóg groter’
En dat is dan alleen nog het beleid op de korte termijn. Op de lange termijn wil BBB volgens Hendriks ook opnieuw onderhandelen over het VN-Vluchtelingenverdrag:
“Dat is een verdrag dat niet meer toepasbaar is op de vluchtelingensituatie van nu. We willen uiteindelijk een vluchtelingenverdrag dat past bij 2023.”
Kiezers hebben duidelijk gesproken
Duidelijke en heldere taal. En gezien de verkiezingsuitslag heeft de kiezer die taal niet misverstaan. Alleen, is het ook uitvoerbaar? Want vraag aan Rutte om een (tijdelijke) asielstop en je krijgt als antwoord dat zulks niet mogelijk is ‘tenzij we uit de EU stappen’.
‘De kiezers hebben gesproken. Als je dan alsnog helemaal niet luistert naar die mensen kun je verkiezingen net zo goed afschaffen’
Hendriks zegt dat de migratievisie van BBB weliswaar is geschreven met het oog op landelijk beleid, dus niet met provinciaal bestuurlijk niveau in gedachten (bovendien: “Heel eerlijk: ook voor ons was deze uitslag een verrassing”), maar voor de regering Rutte zal de boodschap hoe dan ook duidelijk zijn, zo is de gedachte:
“We hebben in dit land verkiezingen zodat mensen het beleid kunnen meebepalen. De kiezers hebben duidelijk gesproken.
“Het domste wat het kabinet kan doen is met de armen over elkaar zeggen ‘ze hebben dan wel zo gestemd, maar we gaan alsnog keihard ons beleid uitvoeren’. Landelijk beleid afdwingen in de provincie is wel echt de nuclear option.”
‘Dan verliest de VVD echt alle kiezers!’
Die mening deelt ook Annabel Nanninga (“Mocht ik met voorkeursstemmen in de PS worden gekozen dan stel ik die zetel ter beschikking”), huidig PS-lid Noord-Holland en senator/Eerste Kamer-lijsttrekker voor JA21.
Zij verwacht dat de VVD de zogenaamde ‘dwangwet’ van VVD-staatssecretaris Asielzaken Eric van der Burg straks alsnog, met behulp van GroenLinks/PvdA, door de Eerste Kamer zal proberen te krijgen.
‘We willen de Dublin-verordening streng, tot op de letter, naleven. Want zoals het nu gaat zijn wij altijd de pineut’
“Wat prima is, want dan worden wij en BBB bij de volgende verkiezingen nóg groter”, aldus Nanninga. “Dan verliest de VVD echt alle kiezers!”
En dat terwijl, volgens Nanninga, “de VVD er ook niet voor kan kiezen om de dwangwet af te zwakken of in te trekken, omdat het dan uitloopt op een coalitiebreuk.”
‘Dan loopt echt alles vast’
Maar dat is later pas aan de orde in de Eerste Kamer. Vooralsnog is er helemaal geen dwangwet, maar worden gemeentes wel, op gezag van provincies, geconfronteerd met asielzoekers die hoe dan ook moeten worden opgevangen. Nuclear option of niet, als de regering op haar strepen gaat staan en beleid afdwingt bij de provincies, wat zijn dan nog de opties die een provinciebestuur heeft? Wet is wet, immers.
Nanninga:
“Je kunt als provinciebestuur inderdaad nooit zeggen: ‘Ik voer het beleid gewoon niet uit’. Maar de provincie kan wel de uitvoer van dat beleid prioriteren. De provincie kan dus wel zeggen: ‘Als gemeentes weigeren asielzoekers op te vangen, gaan wij dat beleid verder niet actief handhaven’. Een provincie kan de uitvoer van beleid flink traineren. Het tempo, en de zwaarte van de beleidsuitvoer, zijn de knoppen waaraan een provinciebestuur kan draaien.”
Die mening deelt ook Hendriks. Volgens hem kan de Rijksoverheid zeker beleid van de provincie proberen over te nemen.
“Maar dan steven je af op een vol conflict tussen Den Haag en de provincies, waardoor besluiten en processen op provinciaal infrastructureel gebied door de verstoorde relatie niet meer kunnen worden uitgevoerd. Dan loopt echt alles vast.”
Asielcrisis
Migratiebeleid dat vastloopt is in elk geval het laatste waaraan Martijn van der Linden wil denken. Hij werkt dan ook als woordvoerder voor Vluchtelingenwerk. Een organisatie waar ze maar één ding willen: voldoende fatsoenlijke opvang voor vluchtelingen.
Die fatsoenlijke opvang is er allerminst. En de afgelopen jaren is het er niet beter op geworden. Soms met dank aan de politiek. Van der Linden:
“Het is een politieke keuze geweest om te bezuinigen op de opvang. Het gevolg daarvan was dat er zo weinig plekken over bleven dat het bij het minste of geringste mis zou gaan. Dat is vorig jaar gebeurd.”
Volgens Van der Linden is de huidige asielcrisis “een crisis die ons niet ineens overkomt.”
‘Heus, op het platteland leeft nabuurschap enorm’
“Deze crisis is ontstaan doordat de afgelopen jaren het hele asielsysteem is kapotbezuinigd. Opvanglocaties zijn er sinds 2015, soms onder hevig protest, uiteindelijk wel gekomen. Maar vervolgens zijn ze weer gesloten, terwijl we wisten: op termijn gaan we die opvangplekken gewoon weer nodig hebben.
“Het Rijk heeft nu enorm veel krediet verloren bij gemeentes omdat in 2015 en 2016, toen er veel Syriërs naar Nederland kwamen, ze ook al in de houding moesten springen om problemen op te lossen. Die goodwill is bij gemeentes verdwenen. Daardoor loopt het asielsysteem nu helemaal vast.”
Moeilijke keuzes
Of de asielcrisis en het migratiedossier wellicht ook moverende redenen zijn geweest voor kiezers om BBB te stemmen, daarover wil Van der Linden geen uitspraken doen. Maar hij is er wel van overtuigd dat op welke migratiekritische partij mensen ook stemmen, “het overgrote deel daarvan vindt dat mensen die echt op de vlucht zijn voor oorlog en geweld een plek moeten krijgen.”
‘Bestuurspartijen zullen keuzes moeten maken, hoe dan ook’
Wat dat betreft zal elke partij die bestuurt “moeilijke keuzes moeten maken” verwacht Van der Linden (dus potentieel ook BBB als bestuurspartij in de PS):
“Er is gewoon geen andere optie dan dat we plek vinden voor de mensen die hier nu al zijn en die nog gaan komen. De asielcrisis is zó diep geworden, dat er eigenlijk alleen nog maar moeilijke keuzes over zijn. En hoe langer het duurt voor we die keuzes maken, hoe erger het wordt, en hoe moeilijker die keuzes worden. De partijen die straks de verantwoordelijkheid krijgen om te besturen, zullen dus moeilijke keuzes moeten maken.”
Nabuurschap
Moeilijke keuzes en verantwoordelijkheid…wellicht dat die ‘dwangwet’ van staatssecretaris Van der Burg dan toch nog voordelen biedt? Het zorgt er in elk geval voor dat de ‘moeilijke keuzes’ die niemand wil maken, alsnog worden gemaakt. En dan wordt het ook nog eens eerlijk verdeeld, zo is althans het idee.
Hendriks is het met dat laatste niet helemaal eens:
“Laat duidelijk zijn dat we wars zijn van dwang en drang. Maar normatief is een wet waardoor zaken eerlijk worden verdeeld natuurlijk geen slecht idee, als zo’n wet een laatste redmiddel is. Alleen wordt in die dwangwet wel weer de factor oppervlakte meegewogen. Dit betekent dat de grote, dunbevolkte plattelandsgebieden aan het kortste eind trekken.
‘Veel van de opties over asielzoekers van politici zijn helemaal niet realistisch’
“Heus, op het platteland leeft nabuurschap enorm. De mensen zijn altijd bereid vluchtelingen te helpen, eten uit te delen, ze te verzorgen of ze opvang te bieden. Maar dan wel kleinschalig. Voor echt grote opvangplekken is bij de BBB-achterban geen draagvlak. Wat BBB betreft gaan we naar een systeem toe met kleine locaties. Azc’s met plek voor vijftig asielzoekers, daar houdt het draagvlak wel op.”
Politici die sprookjes vertellen
BBB straks in het bestuur van meerdere provincies klinkt vooralsnog niet als een toekomst waarin de asielcrisis snel is opgelost. Nu al moeten er op zeer korte termijn 2000 noodopvangplekken bij. En nu al zijn er gemeentes die zeggen dat ze geen mensen willen opvangen omdat er geen draagvlak meer voor is. Laat staan dat provinciebesturen straks ook nog gaan vinden dat er geen draagvlak voor opvang is.
Van der Linden wil niet op de zaken vooruitkijken, al was het maar omdat Vluchtelingenwerk geen politieke partij is, maar maakt wel duidelijk dat bestuurders er zelf niet bepaald altijd voor hebben gezorgd dat het draagvlak voor asielzoekersopvang groter werd of tenminste niet kleiner werd:
“Er wordt veel gediscusieerd in de politiek, zeker in aanloop naar verkiezingen. Over opvangen in de regio, over asielzoekers naar Rwanda sturen, over het Dublin-verdrag…maar veel van dat soort opties zijn ofwel helemaal niet mogelijk ofwel alleen van de lange adem.
“Ik snap dat mensen het vertrouwen in de politiek verliezen als ze eerst te horen krijgen dat er een alternatief is voor die geplande azc in hun gemeente, om daarna alsnog met een azc te worden geconfronteerd. Natuurlijk verdwijnt dan het draagvlak.
“Maar dat komt voor een deel echt omdat politici soms sprookjes vertellen. Alsof vluchtelingen ineens zomaar op een vliegtuig naar Rwanda kunnen worden gezet. Dat gaat waarschijnlijk helemaal nooit gebeuren, en zo wel, dan in elk geval niet op korte termijn.
“Maar de realiteit is dat we nu, op dit moment, iets moeten met de mensen die al hier zijn. Want het kan dit jaar zomaar weer misgaan in Ter Apel, waardoor er weer mensen op straat zullen moeten slapen.
“Politiek ingewikkeld is het sowieso. Maar opvang is noodzakelijk. De manier waarop die opvang er komt is aan de politiek. Hoe dan ook.”
Vond je dit artikel leuk? Word dan meteen TPO Premium-lid! Met meer abonnees kunnen we meer van dit soort artikelen produceren. Bovendien mag je als abonnee alle artikelen achter de paywall lezen en heb je nooit meer last van banners en pop-ups op TPO.nl. KLIK HIER OM NU PREMIUM-LID TE WORDEN!