Molentjes of kleine turbines. Mogelijkheden voor 'windenergie aan huis' zijn er genoeg. Al pakken weinig mensen het zo groot aan als Jan Hamers uit Haarsteeg, met een eigen twaalf meter hoge windmolen in de achtertuin.
Dit artikel is afkomstig uit het AD. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.
Hamers zit in de kantine van zijn garagebedrijf aan huis en vertelt met wilde gebaren een anekdote over z'n eerste zelfgebouwde windmolen, halverwege de jaren tachtig. "Ik was een jaar of veertien. Na maanden lassen en prutsen liet ik 'm voor het eerst draaien. Maar draaien werd schudden. En schudden werd klapperen. Op een gegeven moment kwam er zelfs rook vanaf." Lachend: "Toen is ons pap op een ladder geklommen om 'm met een tang tot stoppen te krijgen."
Het was het begin van de voorliefde voor windmolens. En wat toen op het hoogtepunt een turbine was die met moeite een lampje in een schuur liet branden, is nu een twaalf meter hoge professionele 10 kilowatt-turbine. Mét een bijbehorende app op de telefoon die 'live' laat zien wat de opbrengst is. "Kijk, hij zit nu gemiddeld rond de tweeëneenhalve kilowatt", klinkt het trots. "Bij constant windkracht vijf doet 'ie het het best. En dit jaar zitten we toch al aan 2 megawatt in totaal. Mooi, toch?"
De professionele molen - inclusief hydraulische mast - werd geleverd door het Veghelse Draaistroom. Oprichter Cor van Houtum zag ruim twintig jaar geleden even gouden bergen in 'wind', bekent hij. "In die tijd was het allemaal veelbelovend. Er waren zelfs van die geitenwollensokkentypes die voorspelden: 'In de toekomst heeft elk huisje z'n eigen molentje'." Dan, grijnzend: "Totale kul, natuurlijk."
Hoewel Van Houtum inmiddels vrijwel volledig is overgestapt op 'zon', gaat na elke stormachtige dag wel minstens één keer de telefoon op kantoor, zo vertelt hij. "Met aan de andere kant van de lijn mensen die denken dat ze een geweldig idee hebben: zelf windenergie opwekken. Wat ik dan zeg? Totaal niet interessant, joh. Of het moet je hobby zijn en je moet er verstand van hebben. Want er komt nogal wat bij kijken. Denk alleen al aan onderhoud. Het is als een auto die constant rijdt. Daar moet je niet aan beginnen als je niet technisch bent aangelegd."
Zonnepanelen
Het is het verhaal van kenners in een notendop: hoewel 'wind aan huis' ooit een veelbelovende toekomst leek te hebben, zijn zonnepanelen tegenwoordig vrijwel altijd de betere keus. Ondanks de enorme wachttijden van tegenwoordig en de beperkingen van het netwerk. De afgelopen jaren werden zonnepanelen niet alleen kwalitatief veel beter, maar vooral ook veel goedkoper. De 'terugverdientijd' is daardoor teruggebracht naar gemiddeld zeven jaar, berekent voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal.
"Je moet nagaan dat je voor windenergie een gemiddelde windsterkte nodig hebt van meer dan 5,5 meter per seconde. Daarmee valt vrijwel het hele binnenland al af", zegt expert duurzame energie Mariken Stolk van de organisatie, die consumenten informeert over energie en milieu. . "Op locaties landinwaarts kosten kleine windmolens zelfs vaak meer energie, qua bouw en investering, dan ze uiteindelijk zullen opleveren."
Een ander nadeel ten opzichte van 'zon' - zo stelt Milieu Centraal - is regelgeving. Voor windmolens is een bouw- én in veel gevallen ook een milieuvergunning nodig. Hamers herkent dat. De bouw van zijn windmolen in 2009 ging niet zonder slag of stoot. De gemeente Heusden had bijvoorbeeld nog geen beleid. "We zijn anderhalf jaar bezig geweest met verschillende trajecten", zegt hij. "We hebben een slagschaduwonderzoek laten doen. Een vogelonderzoek, een vleermuisonderzoek, een akoestisch onderzoek, een bodemonderzoek..."
En dan waren er nog de omwonenden. "Ik had met de directe buren m'n plannen besproken, maar toen er op de gemeentepagina in het huis-aan-huisblad een aankondiging stond met 'windmolen in Haarsteeg', kwam er nogal wat los. Een vriend van me belde: 'Er is een handtekeningenactie gestart in het dorp'. Toen dacht ik wel even: 'Oei...'."
Een inloopavond in de showroom van het garagebedrijf streek de plooien destijds glad, vertelt Hamers. Maar onlangs startte een deel van het traject opnieuw, omdat de eerder geplaatste turbine aan vervanging toe was. En het nieuwe model ziet er nét iets anders uit. "Er moeten weer nieuwe onderzoeken worden gedaan, bijvoorbeeld naar het geluid. Al is dat minimaal. Nog zachter dan de vorige", zegt hij. "Al met al gaat dat gaat wel om duizenden euro's, ja. En voor de aanschaf moet je ook al denken aan ongeveer twintigduizend euro."
Terugverdienen
Toch denkt hij die kosten terug te verdienen, met een jaarlijkse opbrengst van vijf- tot zesduizend kilowattuur per jaar. Nét, dat wel. "Ik doe het ook niet voor het grote geld. Het is een hobby en levert milieutechnisch natuurlijk wél winst op. Plus, het is een mooie aanvulling op de ruim honderd zonnepanelen die we hier ook hebben liggen", vertelt hij. "Als mensen hier op het bedrijf aan onze 'pomp' hun elektrische auto opladen, weten ze dat het sowieso lokale groene stroom is."
Volgens Gerard van Bussel, emeritus hoogleraar windenergie aan de TU Delft, is het ontzettend lastig om kleine windmolens economisch rendabel te krijgen. "Zo niet onmogelijk. Zeker in de bebouwde omgeving. Dan moet je eigenlijk twee keer zo hoog gaan zitten als de gebouwen die om een molentje heen staan."
Dat geldt ook voor windwokkels en andere turbines, die in plaats van een horizontale as een verticaal roterende as hebben. Die worden geregeld geplaatst op bijvoorbeeld daken van overheidsgebouwen en flats. Dat soort turbines zijn al verkrijgbaar vanaf een paar honderd euro, maar de kwaliteit is zeer wisselend. Van Bussel: "Als je op internet wat gaat zoeken, is de kans erg groot dat je iets vindt dat niet werkt. Ook wat betreft geluid. En dat kan natuurlijk gedonder met de buren opleveren."
Ondernemer Van Houtum zegt zelfs dat het daarbij waken is voor oplichters. "Ik zie 1000 watt-molentjes op de markt, waar 2000 watt-wieken op zijn gezet. Daardoor beginnen ze eerder te draaien en lijkt het heel wat, maar is er ook een risico op kortsluiting. Die dingen vliegen gewoon in de fik." Dan: "Elke keer denk ik: 'Die markt is dood'. Maar toch komen ze elke keer weer terug. In een nieuw jasje, en met flitsende flyers met foto's van kinderen die tegen bloemblaadjes blazen. En mensen trappen erin. Want de meeste van die dingen leveren simpelweg niks op aan stroom."