AD | Dieren steeds vaker veiligheidsrisico voor treinreizigers

Dit artikel is afkomstig uit het AD. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Het was een opmerkelijk bericht maandagmiddag. Ter hoogte van het Friese dorp Molkwerum legde ProRail het treinverkeer tussen Stavoren en Workum per direct stil. De reden: een dassenburcht onder het talud. Nu de beesten een uitgebreid gangenstelsel hebben gegraven, kan een langsrazende trein het spoor doen bezwijken, met alle gevaren van dien voor de maandelijks 10.000 reizigers op de route. Vervoerder Arriva zet voor hen voorlopig bussen in.

"Deze dassenburcht is vorig jaar al geïdentificeerd als potentieel risico", vertelt dassendeskundige Bert Hesse van Das&Boom, die door ProRail is ingeschakeld "Afgelopen week bleek echter ineens dat er sprake is van een acuut veiligheidsrisico. Ingrijpen was noodzakelijk." Hij schat dat er circa zes tot zeven dassen in de burcht leven.

Heel vreemd is het niet dat de dassen onder het spoor graven, stelt Hesse. De circa zevenduizend dieren tellende populatie in ons land staat onder druk. "Een das houdt van een heuvelachtige, begroeide omgeving en blijft liefst uit de buurt van mensen. Dat soort plekken zijn steeds schaarser in Nederland, al helemaal in het vlakke Friesland." Een eerste landelijke inventarisatie van ProRail leerde dat er minstens veertig plekken zijn waar dassen rond of onder het spoor leven. "Veel bevinden zich ook in het heuvelachtige zuiden van Limburg."

De das is bepaald niet het enige dier dat ProRail voor problemen stelt met zijn gegraaf. Ook de bever zorgt voor toenemende overlast. Nadat de uitgestorven bever in 1988 weer werd uitgezet in de Biesbosch is de populatie gestaag gegroeid. In oktober 2021 moest het treinverkeer op de route Assen en Groningen deels worden gestaakt nadat het talud door een bevertunnel bleek verzakt. Sindsdien gebeurde dat op dezelfde route nog tweemaal. "Een bever graaft van onder het water naar boven de spoordijk in", doceert Michel van den Bogaert, flora- en faunadeskundige bij ProRail. "Zonder dat je het direct ziet, ontstaat zo dus een gat onder het spoor en daardoor kan het spoor verzakken."

ProRail neemt het beverprobleem uiterst serieus. Direct na het eerste incident is een speciaal team ingericht. Samen met onder meer Rijkswaterstaat, Waterschappen en de Zoogdiervereniging is daarnaast het Kenniscentrum Bever opgericht. De bever is een beschermd dier: doden mag niet en vangen heeft weinig zin.

Inmiddels zijn maatregelen getroffen: de spoordijk bij Tynaarlo is afgelopen jaar hersteld en graafwerend gemaakt. Bevers kunnen er daardoor niet meer doorheen graven. Vanwege het 'acute risico' en de 'grote urgentie' heeft ProRail daarvoor een ontheffing op de Wet Natuurbescherming gekregen.

Een derde dier dat het spoor als ideale habitat ziet is de ooievaar. Ze bouwen graag hun nest in de bovenleiding, vertelt Aldert Baas van ProRail. Nu er 1500 Volt op de bovenleiding staat, kan het resulteren in kortsluiting. "Onlangs nog is een nest door kortsluiting in brand gevlogen." Dat gebeurde begin juni 2020 ook tussen Apeldoorn en Amersfoort ter hoogte van Barneveld. Het treinverkeer werd daarop stilgelegd.

Nu de ooievaar sinds de jaren zeventig een opmerkelijke comeback heeft gemaakt, gaat het om flinke aantallen nesten. Alleen in de omgeving van het Drentse Meppel nestelden vorig voorjaar al 29 ooievaars in de bovenleiding. "Probleem is dat we de nesten niet zomaar weg mogen halen", zegt Baas. Via het aftoppen van bomen rond het spoor en alternatieve nestpalen in de buurt probeert de ProRail de ooievaars naar andere locaties te lokken. Heel succesvol is dat echter niet.

Weer een ander dier dat ProRail voor complicaties stelde is de zandhagedis. De spoorbeheerder wilde vorig jaar op de route tussen Maarn en Driebergen een nieuw onderstation bouwen, een elektrische installatie die de bovenleiding voedt. Helaas bleek de zandgrond langs het spoor populair bij de zandhagedis. ProRail liet daarop kilometers spoordijk kaal maaien om het gebied onaantrekkelijk voor de hagedis te maken. Er werden daarop matjes neergelegd, waaronder het prettig toeven is. "Hagedissen zijn immers koudbloedig en moeten opwarmen", vertelt ecoloog Tom van den Hove van adviesbureau Ekoza op de site van ProRail. Uiteindelijk wist Van den Hove met collega's zo'n 44 zandhagedissen te vangen. "Dat zijn er echt héél veel."

Maar nu moet ProRail eerst diverse Friese dassen bij Molkwerum diervriendelijk verplaatsen. Bedoeling is om ze naar een nieuwe kunstburcht te leiden die vlakbij voor hen van hout en klei is nagebouwd, vertelt Bert Hesse van Das & Boom. Dat is echter bepaald geen sinecure. "Een das zijn burcht uit krijgen vergt tijd."

Die tijd is er nu echter nauwelijks, ProRail wil de dassen liefst volgende week verhuisd hebben. "Vandaar dat we het nu sneller en iets minder zacht doen dan normaal." Idee is om de begroeiing op de dijk weg te halen en de grond dan met gaas te bedekken. "We maken dan openingen in het gaas met kleppen", legt dassenexpert Hesse uit. "Idee is dat de dassen daar dan uit kunnen komen en naar hun nieuw burcht gaan."

Mochten de dieren dat vertikken dan gaan de kleppen dicht en wordt de burcht zorgvuldig uitgegraven. Hiervoor is wel een ontheffing van de overheid nodig. "Treffen we een das aan dan verdoven we hem met een spuitje. We vangen de das vervolgens een dagje op, zodat ze kunnen bijkomen. Daarna brengen we ze naar hun nieuwe burcht."