Het door het vorige kabinet aangekondigde verbod op lachgas is opnieuw vertraagd en kan nu op zijn vroegst 1 januari 2023 ingaan. Artsen en verslavingsexperts manen het kabinet en de Tweede Kamer om haast te maken.
Dit artikel is afkomstig uit het AD. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.
Om met name jongeren beter te beschermen, kondigde het vorige kabinet eind 2019 aan lachgas als drug onder de Opiumwet te willen scharen. Het recreatief gebruik wordt daarmee verboden. Drie jaar later is er echter nog steeds geen landelijk verbod, tot ergernis van gemeenten, medici en verslavingsexperts. De beoogde ingangsdatum van januari dit jaar werd eerder verschoven naar juli. Inmiddels blijkt ook dat moment onhaalbaar.
Staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) en minister Dilan Yesilgöz (Justitie & Veiligheid) laten weten het verbod nu op 1 januari 2023 te willen laten ingaan. Als de Tweede Kamer volgende week groen licht geeft, kan het wetsvoorstel naar de Raad van State. Als alles dan meezit, zijn vervolgens nog acht maanden nodig.
Been amputeren
Experts vinden dat het kabinet alles op alles moet zetten. "Het lachgasverbod dient zo snel mogelijk in te gaan, liever gisteren dan vandaag", zegt cardioloog Robert Riezebos van het OLVG in Amsterdam. Hij wijst op de zware gezondheidsschade die excessief lachgasgebruik veroorzaakt. "Op onze afdeling hebben we afgelopen jaren twintig jonge patiënten gehad met grote gezondheidsschade, zoals hartinfarcten en longembolieën. Dan praat je over twintigers. Bij een jonge vrouw moest uiteindelijk een been worden geamputeerd."
Riezebos krijgt bijval van het Trimbos-instituut. "Omdat lachgas nu is toegestaan, denken veel jongeren dat het gebruik onschuldig is", zegt Martha de Jonge, senior projectleider Drugspreventie. Het Trimbos-instituut wijst op de cijfers: een op de vijftig volwassen Nederlanders gebruikte in 2020 lachgas. Onder mbo- en hbo-studenten inhaleerde echter ruim 8 procent - zo'n een op de dertien - onlangs lachgas. Het gebruik neemt verder geleidelijk toe onder middelbare scholieren tussen de 12 en zestien jaar.
Ongevallen
Ook gemeenten wachten met smart op een verbod. De helft van de ruim 380 steden en dorpen heeft afgelopen jaren al een plaatselijk verbod ingesteld, inventariseerde de NOS eerder. Amsterdam is er daar een van. Het kabinet zegt de urgentie te voelen. "1 januari 2023 is ambitieus, maar ons streven," laat staatssecretaris Van Ooijen via zijn woordvoerder weten. Minister Yesilgöz zei donderdagmiddag tijd te willen winnen door het wetsvoorstel tegelijk naar de Raad van State en naar de Europese Commissie in Brussel te sturen.
Een verbod is mede gewenst voor de verkeersveiligheid. Afgelopen drie jaar speelde lachgas bij 1800 ongevallen een rol, bleek onlangs uit politiecijfers. Daaronder zijn 63 dodelijke ongelukken en ruim 360 gevallen van ernstig letsel.
Buitensporig gebruik
Hoe ernstig de gevolgen van excessief lachgasgebruik zijn, ziet cardioloog Riezebos met regelmaat. Twintigers melden zich met diep veneuze trombose, longembolieën of stolsels in de slagaders in het OLVG. Normaliter ziet hij dergelijke hart- en vaatklachten bij vijftigers.
Afgelopen vijf jaar ging het om circa twintig patiënten, allemaal twintigers. Ze klopten onder meer aan met hartinfarcten, die bovendien lastig te behandelen bleken. "Door lachgas veroorzaakte bloedstolsels zijn steviger, wat de behandeling bemoeilijkt." Het lachgas blokkeert de activiteit van vitamine B12, legt Riezebos uit. Het aminozuur homocysteïne wordt daardoor afgebroken in het bloed, wat kan leiden tot stolsels.
Hoeveel lachgas deze patiënten hebben gebruikt? "Dan moet je denken aan 50 tot soms wel 750 ballonnen achter elkaar." Probleem is ook dat lachgasgebruikers zich relatief laat melden in het ziekenhuis, zegt Riezebos. "Dat komt doordat lachgas ook een anestheticum, een verdovend middel, is. Ze merken pas later dat het mis is."
Zo merken gebruikers minder snel dat ze tweede of derdegraads brandwonden hebben als ze de ijskoude lachgascilinder tussen hun benen klemden. Neurologische schade, bijvoorbeeld kapotte zenuwen aan het ruggenmerg, is een ander gevolg. Het begint vaak met tintelende of gevoelloze ledematen.
Geen normale levensverwachting
In extreme gevallen kan excessief lachgasgebruik zelfs tot amputaties leiden, stelt de cardioloog. Dat is mogelijk het geval bij de maandag overleden Judy Lukoki. De 29-jarige ex-voetballer belandde in het ziekenhuis na een vechtpartij. Daar moest zijn been worden geamputeerd wegens zuurstoftekort, en later een arm.
Riezebos kent Lukoki's omstandigheden niet en wil daar ook niet over speculeren. In het algemeen is het echter denkbaar. In alle gevallen is de impact groot. "Deze jonge mensen kennen geen normale levensverwachting."
Jongeren zien het inhaleren van lachgas vaak niet eens als drugsgebruik. Ze zijn dol op de sterke, kortdurende, bewustzijn-vernauwende roes die het goedje bezorgt. "Men ziet het als leuk en onschuldig, een beetje als cannabis."
Extra geld
Vraag is of het aangekondigde lachgasverbod goed handhaafbaar is. Zo is lachgasgebruik momenteel niet detecteerbaar in het lichaam via een test. Volgens minister Yesilgöz helpt strafbaarstelling absoluut, bijvoorbeeld in het verkeer. "Als de politie een lege cilinder in een auto aantreft, terwijl de bestuurder raar rijdt dan is hij geen slagroomtaart aan het bakken. Dan ben je gewoon strafbaar."
Met Prinsjesdag heeft het kabinet al 14 miljoen euro gereserveerd voor de handhaving van het lachgasverbod door de politie. Dat geld is ook voor de opslag en transport van onderschepte lachgastanks.
Lachgaskoning
Deniz Üresin is eveneens voor een snel verbod. Met zijn eigen bedrijf Ufogas verkocht hij diverse jaren enorme hoeveelheden lachgas. Het leverde hem de geuzennaam 'lachgaskoning van Amsterdam' op. Twee jaar geleden stopte hij en nu waarschuwt hij jongeren voor de gevaren. "Ik kreeg zelf hartkloppingen na dagenlang gebruik. Gelukkig heb ik er niets aan overgehouden."
Volgens Üresin is lachgas afgelopen jaren populairder geworden. "Ik bezoek veel middelbare scholen en daar vertellen 12- en dertienjarige jochies dat ze aan het lachgas zitten." De risico's zijn bovendien toegenomen, doceert hij. Het gas komt al lang niet meer in de bekende metalen patronen die jarenlang overal op straat lagen. "Tegenwoordig komt het in tanks, daarmee kun je véél meer ballonnen vullen en vervolgens inhaleren."
Het leidt tot meer letsel, stelt het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum. Het aantal binnengekomen meldingen van gezondheidsschade door lachgasgebruik steeg afgelopen jaren van 13 in 2015 naar bijna 150 in 2020.