Terwijl voor burgers de kosten voor energie en voedsel enorm stijgen neemt het vermogen van miljardairs in de voedsel- en energiesector elke dag met bijna 600 miljoen dollar toe. De extreme rijkdom van miljardairs staat in schril contrast met de toenemende armoede. Vergeleken met de periode vóór de pandemie leven naar schatting tegen het einde van dit jaar 263 miljoen meer mensen in extreme armoede.
Dit blijkt uit de berekeningen afkomstig uit het nieuwe Oxfam Novib-rapport dat gelijktijdig wordt gepubliceerd met de start van het World Economic Forum in Davos. Voor het eerst sinds de start van de pandemie ontmoeten regeringsleiders waaronder premier Rutte en Minister Kaag en de zakelijke elite elkaar weer in persoon in Zwitserland.
“De pandemie en de enorme stijgingen van de wereldwijde voedsel- en energieprijzen door de crisis in Oekraïne zorgen ervoor dat de vermogens van miljardairs actief in deze sectoren, per dag met bijna $ 600 miljoen toenemen. Tegelijkertijd worden decennia van vooruitgang op het gebied van armoedebestrijding tenietgedaan. Miljoenen mensen extra worden geconfronteerd met een niet meer te betalen stijging van de kosten voor hun levensonderhoud”, zo stelt Esmé Berkhout, economisch expert Oxfam Novib.
Profiting from Pain
Uit de berekeningen van het nieuwe Oxfam-rapport Profiting from Pain blijkt dat 573 mensen miljardair werden tijdens de pandemie, waarvan 62 nieuwe miljardairs in de voedselsector. Terwijl er dit jaar naar schatting 263 miljoen mensen extra in extreme armoede zullen belanden vergeleken met de periode vóór de pandemie. Dat is circa één miljoen mensen per 33 uur. De totale rijkdom van de miljardairs van de wereld is nu gelijk aan 13,9 procent van het wereldwijde bbp. Dat is een verdrievoudiging sinds 2000.
“Het vermogen van miljardairs is niet toegenomen omdat ze nu slimmer zijn geworden of harder zijn gaan werken. Werknemers zijn wel harder gaan werken voor minder loon en onder slechtere omstandigheden. Ondertussen slaan miljoenen mensen gedwongen maaltijden over, zetten de verwarming lager of uit en lopen achter met het betalen van hun rekeningen,’ aldus Berkhout.
Lonen stijgen nauwelijks
Vooral bedrijven in de energie-, voedsel- en farmaceutische sector boeken recordwinsten terwijl de lonen nauwelijks stijgen. Het vermogen van voedsel- en energiemiljardairs is de afgelopen twee jaar met $ 453 miljard gestegen, dat is $596 miljoen per dag. Samen met slechts drie andere bedrijven heeft de Cargill-familie 70 procent van de wereldwijde handel in agrarische grondstoffen in handen. Vorig jaar boekte Cargill de grootste winst in zijn geschiedenis, netto $ 5 miljard. Naar verwachting wordt deze recordwinst in 2022 opnieuw behaald. Voor de pandemie bestond de Cargill-familie uit acht miljardairs, inmiddels uit 12.
Van Sri Lanka tot Soedan zorgen recordhoge voedselprijzen voor sociale en politieke onrust. 60 procent van de lage-inkomenslanden staat op de rand van een schuldencrisis.
- Vandaag bezitten 2.668 miljardairs – 573 meer dan in 2020 – $ 12,7 biljoen, een stijging van $ 3,78 biljoen ten opzichte van maart 2020.
- De tien rijkste mannen ter wereld bezitten meer rijkdom dan de armste 40 procent van de mensheid, 3,1 miljard mensen.
- Een werknemer in de onderste 50 procent van de wereldwijde inkomensverdeling zou 112 jaar moeten werken om te verdienen wat een persoon in de bovenste 1 procent in één jaar krijgt.
- Vooral vrouwen dragen de gevolgen. Zij werken relatief vaak in de laagstbetaalde sectoren en in de informele economie. In 2020 liepen vrouwen 1,4 keer meer de kans om hun werk te verliezen dan mannen. Miljoenen vrouwen hebben sinds de pandemie hun baan nog niet terug en worden mede daardoor extra hard geraakt door de huidige prijsstijgingen.
40 nieuwe farmaceutische miljardairs
Door de pandemie zijn er 40 nieuwe farmaceutische miljardairs bijgekomen. Farmaceutische bedrijven zoals Moderna en Pfizer brengen overheden tot 24 keer meer in rekening dan de potentiële kosten van de generieke productie van hun coronavaccins.
“Het winstbejag van veel grote bedrijven brengt overheden en burgers wereldwijd in de problemen. Om de toenemende extreme ongelijkheid en armoede aan te pakken moeten overheden en private sector niet langer winst, maar welzijn vooropstellen.” zo stelt Berkhout.
Oxfam beveelt regeringen dringend aan:
- Zorg dat de regels binnen de economie niet langer leiden tot extreme ongelijkheid en toename van armoede. Extreme ongelijkheid is een politieke keuze en de aanpak daarvan moet centraal staan in het beleid van overheden. Het is nu tijd voor regeringsleiders om de belangen van burgers boven excessieve winsten van de allerrijksten te stellen. Eerlijke belastingregels kunnen daarbij een groot verschil maken.
- Invoering van progressieve belastingen, waaronder eenmalige en permanente vermogensbelastingen om meer steun te kunnen geven aan mensen die worden geconfronteerd met stijgende voedsel- en energiekosten. In Argentinië leverde een eenmalige ‘miljonairsbelasting’ ongeveer $ 2,4 miljard op. Ook zou er een extra belasting moeten komen op buitengewone winsten gemaakt door grote bedrijven die profiteren van de crisis. Oxfam schatte dat een dergelijke belasting op slechts 32 superwinstgevende multinationals in 2020 $ 104 miljard aan inkomsten had kunnen genereren.
- Aanpak van belastingontwijking- en ontduiking. De superrijken hebben bijna $ 8 biljoen geparkeerd in belastingparadijzen.
- Voer permanente vermogensbelastingen in om extreme rijkdom te beteugelen. Ter indicatie, een jaarlijkse vermogensbelasting voor miljonairs vanaf slechts 2 procent, en 5 procent voor miljardairs, zou $ 2,52 biljoen per jaar kunnen opleveren – genoeg om 2,3 miljard mensen uit de armoede te halen, genoeg vaccins voor de wereld te produceren en universele sociale- en gezondheidszorg te bieden voor iedereen die in lage- en lage-middeninkomenslanden woont.
De berekeningen van Oxfam zijn gebaseerd op de meest actuele en uitgebreide gegevensbronnen die beschikbaar zijn. Cijfers over de allerrijksten in de samenleving komen uit de Forbes miljardairlijst. Alle bedragen zijn uitgedrukt in Amerikaanse dollars en zijn, waar relevant, gecorrigeerd voor inflatie met behulp van de Amerikaanse consumentenprijsindex. De Wereldbank definieert extreme armoede als het moeten leven van minder dan $ 1,90 per dag. Volgens schattingen van Oxfam en Save the Children sterft elke 48 seconden één persoon van de honger in het door droogte geteisterde Ethiopië, Kenia en Somalië. Volgens Gabriel Zucman hebben de superrijken bijna $ 8 biljoen in belastingparadijzen verstopt.
Oxfam