Wil Erdogan toetreding Finland en Zweden tot de NAVO echt tegenhouden?

Analyse

Turkije ligt dwars bij de toelating van Zweden en Finland tot de NAVO. De twee Noord-Europese landen staan op het punt een verzoek in te dienen om lid te worden van het bondgenootschap in reactie op de Russische invasie van Oekraïne. Maar Turkse obstructie dreigt roet in het eten te gooien. Voor toetreding van nieuwe lidstaten is toestemming van alle bestaande NAVO-leden vereist. Hierdoor dreigt het beeld te ontstaan van Turkije als Poetins Trojaanse paard.

„We volgen de ontwikkelingen met betrekking tot Zweden en Finland, maar we zijn er niet positief over”, zei president Erdogan vrijdag op een persconferentie in Istanbul. Hij noemde de toetreding van aartsrivaal Griekenland tot de NAVO in 1952 een fout. „We kennen de Griekse houding ten opzichte van Turkije met rugdekking van de NAVO. Als Turkije willen we niet nog zo’n fout maken. Bovendien bieden de Scandinavische landen onderdak aan terroristische organisaties.”

Erdogan vindt dat Zweden en Finland te welwillend staan tegenover de beweging van de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die verantwoordelijk wordt gehouden voor de mislukte coup in Turkije, en de Koerdische terreurbeweging PKK. Beide landen hebben Gülenisten asiel verleend. Daarnaast telt Zweden enkele Koerdische parlementariërs die sympathiseren met de PKK. Ook steunt de Zweedse regering de Syrische tak van de PKK en onderhoudt contact met leiders van de groep.

In reactie op Erdogans opmerkingen maanden Zweden en Finland tot geduld. In beide landen is de steun voor NAVO-lidmaatschap toegenomen sinds Rusland Oekraïne binnenviel. De Finse minister van Buitenlandse Zaken Pekka Haavisto drong erop aan het proces „stap voor stap” te doorlopen. En de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Ann Linde zei dat ze er alle vertrouwen in had dat het verzoek tot lidmaatschap van haar land unanieme steun zou krijgen van de NAVO-leden.

Ook de Amerikaanse regering wil geen overhaaste conclusies trekken. Karen Donfried, de hoogste Amerikaanse diplomaat voor Europa op het ministerie van Buitenlandse Zaken, zei vrijdag in een telefoongesprek met journalisten dat ze de Turkse positie probeert op te helderen. Ze hield zich op de vlakte en zei: „Het is mij niet duidelijk dat Turkije zegt dat het zich zal verzetten”. Het Zweedse en Finse lidmaatschap van de NAVO zal zondag aan de orde komen op de NAVO-bijeenkomst in Berlijn.

De indruk die Turkije hiermee wekt is vreselijk, meent de historicus Soner Cagaptay, directeur van het onderzoeksprogramma Turkije van de denktank Washington Institute for Near East Policy. „Iedereen zal vergeten waarom Turkije bezwaar heeft gemaakt en zal in plaats daarvan Ankara verwijten dat het ‘Ruslands bondgenoot in de NAVO’ is,” schreef hij op Twitter. „Ook bestaat het risico dat het positieve momentum dat Turkije sinds de oorlog in Oekraïne in de VS heeft opgebouwd wordt ondermijnd, en dat zelfs de aankoop van de F-16’s wordt ondergraven.”

Turkije wil veertig F-16’s kopen van het Amerikaanse bedrijf Lockheed Martin om zijn verouderde luchtmacht op peil te houden. De F-16’s zijn een alternatief voor de F-35, de nieuwe generatie straaljagers van de NAVO, waarvan Turkije er honderd wilde aanschaffen. Maar daar stak het Pentagon een stokje voor omdat Turkije het Russische raketsysteem S-400 had gekocht. Turkije won onlangs alsnog de steun van president Biden voor de aankoop van de F-16’s. Maar het Congres aarzelt nog.

Volgens Cagaptay hadden Turkse diplomaten de NAVO beloofd dat de onenigheid over Finland en Zweden achter de schermen zou worden afgehandeld. Maar Erdogan trok daar met zijn uitspraken van vrijdag een streep door. Wellicht dat hij concessies probeert af te dwingen. Bijvoorbeeld dat Zweden en Finland een eind maken aan het wapenembargo dat ze in 2019 afkondigden in reactie op de Turkse interventie in Noord-Syrië. Of dat Zweden zijn steun aan de Syrische tak van de PKK staakt.

Het is niet de eerste keer dat Turkije dwarsligt in de NAVO. In 2019 gebruikte Ankara zijn veto om een defensieplan voor Polen en de Baltische staten te blokkeren in een poging steun af te dwingen voor zijn interventie in Noord-Syrië. Maar na de verkiezing van Biden staakte Turkije zijn verzet. Dit keer kan de schade voor Turkije echter groter zijn. Want de andere NAVO-leden zien Rusland als een existentiële bedreiging en het lidmaatschap van Zweden en Finland heeft de hoogste prioriteit.

Lees ook dit opiniestuk van de Zweedse ex-premier Karl Bildt over toetreding tot de NAVO