‘Vroeger was de zee van de visserman’

Interview Dat hij visser zou worden, stond vast. Op Urk had je weinig keuze. Na 33 jaar stopt hij, vanwege windparken, dure diesel en regels.

Boomkorvisser op de Noordzee was hij 34 jaar lang – tot vorig jaar oktober. Toen besloot Jan de Boer (51) ermee te stoppen. Een emotioneel besluit, zegt De Boer, thuis bij hem in de woonkamer. „De zee zit helemaal in je systeem.”

Maar het was niet leuk meer. Er kwamen steeds meer regeltjes. Meer windparken. En dan zijn er nog de beschermde natuurgebieden. „Precies waar wij de beste visserij hebben.” De visserij heeft geen toekomst meer, zegt De Boer. „Vroeger was de Noordzee van de visserman. Het was een speeltuin. Maar nu wordt hij dichtgegooid.”

De Noordzee is veel te schoon geworden. Voor de vissen is er te weinig vreet

Vanuit zijn woonkamer kijkt De Boer uit op de haven van Urk. In de verte glinstert het water van het IJsselmeer. Na zijn besluit om te stoppen is hij met zijn vrouw, drie zoons en dochter verhuisd, van een nieuwbouwwijk aan de rand van het dorp naar hier. „Het water blijft trekken.” In de haven ligt zijn schip, de UK-33. „Ik mag het pas verkopen als de saneringsregeling van de overheid doorkomt. Weer zo’n raar regeltje.”

Een Urker is niet zo klagerig.”

Je had in die tijd weinig keuze, op Urk werd je gewoon visser. „Als je ging studeren, werd je uitgelachen. Dat is nu omgekeerd. Urk heeft echt wel een inhaalslag gemaakt.”

Later kreeg hij zijn eigen schip. Hij denkt er met liefde aan terug. Elke zondagnacht reed hij met de bemanning van Urk naar Den Helder, waar het schip meestal lag aangemeerd. De hele week zaten ze op zee. „Je ziet alleen maar water. Je hebt van niemand last. Er zijn geen files. Ik had een stapel kranten bij me en volgde het nieuws ook op de radio. Het was een heel chill leven. Vooral als het mooi weer was.”

Met zijn kotter bestreek De Boer de hele Noordzee. „Vanaf Rotterdam gingen we helemaal tot bij Denemarken.” Rond deze tijd van het jaar was hij vaak voor de kust van IJmuiden. „De tong komt dan dicht bij de kust, om kuit te schieten.” ’s Zomers viste hij meer op schol. Het opsporen van de vis is een kwestie van geluk, kennis en ervaring, zegt de Boer. „Je weet een beetje hoe de vis trekt.” Daarnaast hield hij een logboek bij, waarin hij alles – het weer, de stroming, de vangst – nauwkeurig beschreef. „Soms keek ik in boeken van jaren terug hoe het toen was. Dat werkte goed.”

Eind jaren tachtig begon het, de regels. Er kwamen vangstquota. „Je kreeg bijna elke week controle van de AID [Algemene Inspectiedienst].” Ondermaatse vis moest meteen weer worden teruggezet in zee. Voor zijn zes man bemanning moest De Boer precies de juiste diploma’s kunnen laten zien aan de waterpolitie. De regelzucht leidde geregeld tot ruzies. De Boer herinnert zich „een veldslag met de ME” in Vlissingen. De AID had een serie, net met vis volgeladen, vrachtwagens in beslag genomen. „Heb je een hele week gevist, en dan word je lading zo afgepakt.”

Er kwam ook een verbod op fosfaten in wasmiddelen, waardoor er minder fosfaat in oppervlaktewater naar zee afstroomt. Terwijl fosfaten juist voor veel plankton zorgden, zegt De Boer. Daardoor had je veel vis. „De Noordzee is veel te schoon geworden. Voor de vissen is er te weinig vreet.”

De momenten dat er op zee daadwerkelijk vis wordt gevangen, de vistrek, duren per keer meestal een uur of twee. „Dan trek je de netten over de bodem.” De Boer weet ook wel dat het voor het bodemleven niet altijd even goed is. Daarom was hij ook zo blij toen de pulsvisserij zijn intrede deed zo halverwege de jaren tien van deze eeuw. Daarbij wordt de vis met elektrische schokken opgeschrikt. „Ecologisch was het veel beter dan de boomkorvisserij”, zegt De Boer. En hij verbruikte slechts de helft van de brandstof, omdat hij niet zo’n zwaar net over de bodem hoefde te trekken. „We spaarden en konden weer eens op vakantie.” Er was ook minder schade aan de netten. „Het waren de vijf mooiste jaren van m’n leven”, zegt De Boer.

Nadat Brussel de pulsvisserij had verboden, had De Boer al het idee „dat het niet meer goed zou komen”. De brandstofkosten gingen weer flink omhoog. Zijn schip zat tegen een grote opknapbeurt aan, die naar schatting 1,5 tot 2 miljoen euro zou gaan kosten. „Het vrat aan me. Ik zat er continu aan te denken.” Toen vorig jaar de prijs van gasolie begon te stijgen, heeft hij de knoop doorgehakt. Hij heeft nog geluk gehad, zegt hij. Nu is de prijs van gasolie door het plafond gegaan, door de oorlog in Oekraïne. „Ik ken meer Urker vissers die ermee willen stoppen. Maar ze praten er niet over.”

De Boer heeft inmiddels gesolliciteerd op een baan als koster bij de christelijk-gereformeerde Ichtuskerk, waar hij lid van is. Hij werd helaas niet aangenomen. Ook de sollicitatie voor havenmeester liep op niks uit. Daarom heeft hij zich laten omscholen als binnenvaartschipper. Het diploma heeft hij net op zak. „Het water blijft trekken.” Voorlopig is hij huisman. „Ik heb al een paar keer de ramen gelapt. Je leert altijd bij hè.”